173
درآمدی بر اخلاق همسایگی بر اساس آموزه‌های اسلامی

یعنی حسادت شرایطی را فراهم می‏‏سازد که همه همسایگان به فکر زیان ‏‏رساندن به یکدیگر خواهند بود و در این میان، رذایلی همچون بُخل، حرص، کینه، غیبت و دیگر بزهکاری‏‏های اجتماعی رخ می‏‏نمایند که هر یک از آنها برای سوق ‏‏دادن افراد به سراشیبی سقوط، کافی است.

باری، در روابط همسایگی، نفرت و بدگمانیِ حاصل از حسادت باعث می‏‏شود که امنیت محله و مجتمع به خطر بیفتد؛ چرا که در چنین فضایی افراد به یکدیگر اعتماد نمی‏کنند و خیانت رواج می‏یابد و هر کسی به دنبال انتقام‏‏گیری خواهد بود.

به بیان بهتر، حسادت، آتشی در دلِ همسایه حسود برپا می‏‏کند که دامنه آن، دامن محله و اجتماع را نیز می‏‏گیرد و خاکستر نفرت و دشمنی بر جای می‏‏گذارد؛ از همین روست که امام علی علیه السلام در کلامی حکیمانه می‏فرمایند:

الفقرُ خیرٌ مِن حَسَدِ الجِیران۱.

فقر و تهیدستی بهتر است از این‏که همسایگان به انسان حسادت کنند.

تهیدستی همیشه انسان را به تباهی و هلاکت نمی‏کشد، ولی حسادت همسایگان به دارایی، موفقیت‏‏ها و توانمندی‏‏های یکدیگر، سخت‏‏ترین شرایط و بدترین سرنوشت را رقم می‏‏زند. به این دلیل است که آن حضرت فقر را بر غنا ترجیح می‏‏دهند تا از آسیب‏‏های حسد ورزی همسایگان در امان باشند.

امام سجاد علیه السلام نیز با توجه به پیامدهایِ شوم حسادت، یکی از حقوق همسایه را عدم حسادت دانسته‏اند:

وَ لَا تَحْسُدْهُ‏ عِنْدَ نِعْمَةٍ۲.

به همسایه‏‏ات هنگامی که صاحب نعمتی شد، حسادت نورز!

پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و اله نیز در راستای پیشگیری از حسادت، یکی از حقوق

1.. عُدّة ‏‏الداعی، ص۹۷؛ بحار الانوار، ج۷۲، ص۵۴، ح۸۵.

2.. تحف‏‏ العقول، ص۲۶۶.


درآمدی بر اخلاق همسایگی بر اساس آموزه‌های اسلامی
172

نعمت از دست آنها برود تا ایشان نیز در نداشتن نعمت با او مساوی گردند.۱

حسادت یکى از بیمارى‏هاى روحى و اخلاقى است که باید مداوا شود. خدای متعال درباره این خصلت شیطانى به پیامبرش دستور می‏‏دهد که از شرّ حسود به خداوند پناه ببرد.۲

در احادیث نیز از حسادت با عناوین «رأس همه عیب‏‏ها و رذیلت‏‏ها» و «بدترین بیماری» یاد شده است؛ چرا که در میان رذایل اخلاقی، هیچ صفتی به اندازه حسد پیامد منفی (فردی، اجتماعی و معنوی) ندارد.۳

رذیلت حسادت موجب رنج دائمی شخص حسود می‏شود و وی را به مخالفت با خداوند متعال وامی‏دارد؛ زیرا از تدبیر خدا و روش تقسیم نعمت‏‏هایش راضی نیست۴ و حسادتش زمینه را برای هر گناهی فراهم می‏سازد.

به همین سبب است که امام علی علیه السلام با عبارت «الحِرصُ و الکِبرُ و الحَسَدُ دَواعٍ إلی التَّقَحّمِ فِی الذنوبِ»۵، حسادت را یکی از علّت‏‏های وارد ‏‏شدن در گناهان دانسته‏‏اند.

در این میان نکته مهم آن است که بدانیم حسادت در عرصه‏‏های اجتماعی چه پیامدهایی به دنبال دارد؛ زیرا بدین وسیله می‏توانیم ناشایستی و زیانباری حسادت در تعامل با همسایگان را بیشتر آشکار کنیم.

در طول تاریخ، یکی از علل مهم بسیاری از اختلاف‏‏ها حسادت بوده است؛ زیرا هنگامی که حسادت در جامعه‏‏ای ببارد، گیاه تبهکاری در آن خواهد رویید۶؛

1.. جامع ‏‏السعادات، ج۲، ص۳۵۰.

2.. فلق: ۱-۵: (قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ * مِنْ شَرِّ ما خَلَقَ... وَ مِنْ شَرِّ حاسِدٍ إِذا حَسَدَ).

3.. امام علی علیه السلام: «الْحَسَدُ رَأْسُ الْعُیوب»‏؛ حسد رأس همۀ عیب‏‏هاست (تصنیف غرر الحکم، ص‏‏۲۹۹، ح۶۷۹۲)؛ «الْحَسَدُ شَرُّ الْأَمْرَاض»‏؛ حسد بدترین بیماری‏‏هاست (همان، ص۳۰۰، ح۶۸۱۵.)؛ «الْحَسَدُ یأْکلُ الْحَسَنَاتِ کمَا تَأْکلُ النَّارُ الْحَطَب»‏؛ حسد، خوبی‏‏ها را از بین می‏‏برد، همان‏طور که آتش، چوب را می‏‏سوزاند (همان، ص۳۰۱، ح۶۸۵۴).

4.. التحقیق فی کلمات ‏‏القرآن ‏‏الکریم، ج۲، ص۲۱۳.

5.. نهج ‏‏البلاغه، حکمت ۳۷۱.

6.. امام علی علیه السلام: «إِذَا أَمْطَرَ التَّحَاسُدُ نَبَتَ [أَنْبَتَ‏] التَّفَاسُد» (للیثی، عیون ‏‏الحکم و المواعظ، ص۱۳۲؛ تصنیف غرر الحکم، ص، ح۶۸۰۱).

  • نام منبع :
    درآمدی بر اخلاق همسایگی بر اساس آموزه‌های اسلامی
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد تقي سبحاني نيا
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 10338
صفحه از 268
پرینت  ارسال به