این‏‏گونه محیط‏‏ها منافع و منابع محدودی وجود دارد و افراد از یکدیگر شناخت کافی می‏‏یابند و با یکدیگر به رقابت می‏‏پردازند که همین مسئله زمینه ساز افتادن در دام مقایسه و حسادت می‏‏شود.

با این حال، به نظر می‏‏رسد آگاهی بخشی درباره پیامدهای حسادت و ارائه راهکارهای عملی برای پیشگیری و درمان آن، لازم و ضروری است و از طرف دیگر، آموزش مهارت‏‏های رفتاری مقابله با افراد حسود نیز بایسته به نظر می‏رسد.

حسادت به معنای «بد خواستن» یا «بد خواهی» است^۱ که در اصطلاح حکمت و اخلاق به معنای این است که فرد، نابودی نعمت یا نعمت‏‏های دیگری را آرزو کند^۲؛ هرچند آن نعمت را برای خود نخواهد. به بیان دیگر، معنای حقیقی حسد این است که انسان وقتی دیگران را در نعمتی ببیند، خواهان محروم شدن آنان از آن نعمت باشد.^۳

بنابر آنچه گفته شد، آرزو کردن نابودی نعمت دیگران، بنیاد حسادت است. ملّا محمد مهدی نراقی با توجه به همین معنا از سه ‏‏گونه یا سه ‏‏مرتبه از حسد سخن گفته است:

مرتبه یکم: آرزوی نابودی نعمت دیگران به این‏که حسود، شخص مقابل را زیانمند بخواهد؛ یعنی فقط زوال نعمت او را آرزو کند؛ بدون آن‏که بخواهد آن نعمت به خودش برسد.

مرتبه دوم: آرزوی نابودی نعمت و بهره‏‏مندی کند؛ یعنی شخص حسود ضمن آرزوی نابودی نعمت دیگران، بخواهد آن نعمت از آنِ خودش باشد.

مرتبه سوم: آرزوی برابری در محرومیت کند؛ بدین معنا که شخص حسود آرزو کند دیگران نیز در فقدان نعمت و محروم ‏‏ماندن از آن، با وی برابر باشند؛ یعنی

اسلامى به خطر نیفتد.

حاصل آن‏که امروزه تجسّس در زندگی مردم، به‏ویژه در فضاهای کوچکی مانند مجتمع‏‏های مسکونی و آپارتمان‏‏ها آسیب و چالشی فراگیر است؛ زیرا زیستن طولانى افراد در یک محلّ یا آپارتمان، به تدریج موجب مى‏شود که همسایگان به اسرار زندگى یکدیگر آگاه شوند و این در حالى است که از منظر عقل و نقل، علنى ‏ساختن اسرار مردم و فاش ‏کردن عیب‏های آنان برای دیگران، کاری ناپسند و نکوهیده است و جوّ عمومی جامعه را مسموم و آلوده می‏‏کند.

بنابر آنچه گفته شد، هسایه مؤمن نباید در کار دیگران تجسّس‏ کند و به دنبال یافتن عیب همسایگان باشد و اگر به طور ناخواسته، عیبی از همسایه‏‏اش دید، باید آن را از دیگران مخفى دارد و مصداق این مَثَل نباشد که «خدا مى‏بیند و مى‏پوشد، همسایه، ندیده فریاد می‏‏زند».

از همین روست که امام سجاد علیه السلام یکى از حقوق همسایگان را بر یکدیگر، عیب ‏‏پوشی دانسته و ‏فرموده است:

فَإِنْ عَلِمْتَ عَلَیهِ سُوءً، سَتَرْتَهُ عَلَیهِ^۱.

اگر بر عیب همسایه‏ات آگاه شدى، باید آن را مخفى دارى!

۶. حسادت

یکی از مسائل موجود در زندگی اجتماعی و روابط همسایگی، پدیده حسادت ‏‏ورزی است که پیامدها و مشکلات فراوانی را به بار می‏‏آورد و به سبب اهمیتش مورد توجه ویژه دین اسلام قرار گرفته است که مباحث متنوعی درباره آن قابل طرح است.

امروزه نیز حسادت در میان همکاران، دوستان، اقوام و همسایگان و به‏ویژه در محیط‏‏های کوچکی همچون ادارات، آپارتمان‏‏ها و مجتمع‏‏های مسکونی دیده می‏شود که به تدریج می‏تواند ناهنجاری‏ها و مفاسدی را به وجود آورد؛ زیرا در