الحدیث و پژوهشگاه قرآن و حدیث بوده‏‏اند و با سپاس فراوان از استاد محترم، جناب حجة الاسلام والمسلمین دکتر محمدتقی سبحانی‏‏نیا که نظارت بر این پژوهش را با بردباری و دلسوزی پذیرفتند، خدا را شاکرم که این تلاش ناچیز سامان گرفت.

همچنین نکته‏‏سنجی‏‏های استاد محترم، جناب حجة الاسلام والمسلمین عبدالهادی مسعودی را در اصلاح و تکمیل پاره‏‏ای از مطالب، ارج نهاده و از ارزیابی عالمانه برادر گرامی، حجة الاسلام والمسلمین دکتر مهدی غلامعلی نیز تقدیر و تشکر می‏‏کنم.

علی ملکوتی‏‏نیا

شهر مقدس قم

بهار ۱۳۹۶

اسلامی است. البته در این میان باید اقتضائات و محذورات جامعه امروز را نیز در نظر داشت.

در این پژوهش می‏کوشیم با تبیین مبانی و اصول بنیادین همسایگی و بیان حقوق و مسئولیت‏‏های اخلاقی در رفتار با همسایگان از نگاه آموزه‏‏های قرآن و اهل بیت علیهم السلام، نشان دهیم که آموزه‏‏های اسلامی، نظام همسایگی را در متن زندگی توحیدی، به مثابه یک خُرده نظام یا سازمان نظام‏‏مند اخلاق تلقّی می‏‏کند و به دنبال آن است که با وضع قوانین اخلاقی و الزام به رعایت آنها، واحد همسایگی را که از آن به محله یا گاه مجتمع مسکونی یاد می‏‏شود، سالم و بانشاط کند؛ زیرا سلامت محله‏‏ها یا مجتمع‏‏های مسکونی که عضوی از جامعه کلان هستند، سلامتی کلّ جامعه را تأمین خواهد کرد.

با توجه به این رویکرد، پژوهش حاضر در یک مقدمه، سه بخش و هفت فصل سامان یافته است. در بخش یکم با عنوان «اخلاق‏‏همسایگی؛ اهمیت و اصول بنیادین» در ضمن سه فصل، «اهمیت و جایگاه همسایه‏‏داری»، «ارمغان اخلاق همسایگی» و «اصول بنیادین در اخلاق همسایگی» به بحث گذاشته شده و در بخش دوم با عنوان «مسئولیت‏‏های اخلاقی و رفتاری همسایگان» در دو فصل «بایسته‏ها و شایسته‏های اخلاقی و رفتاری همسایگان» و «نبایدها و ناشایست‏های اخلاقی و رفتاری همسایگان»، تعدادی از مهم‏ترین وظایف اخلاقی همسایگان در قبال یکدیگر که مورد توجّه آموزه‏‏های اسلامی قرار گرفته است، تبیین شده و در بخش سوم با عنوان «اخلاق همسایگی در زندگی شهری؛ ابعاد، مشکلات، مسائل و راهکارها»، در دو فصل، «ابعاد اخلاق همسایگی در شهر» و «مشکلات همسایگی، مسائل و راهکارها» مورد بررسی و پژوهش قرار گرفته است.

در پایان با قدرشناسی از تلاش‏‏های خالصانه دانشمند ارجمند، آیة الله محمدی ری‏شهری(زید توفیقاته) که زمینه‏‏ساز فعالیت‏‏های علمی در مؤسسه دار