157
درآمدی بر اخلاق همسایگی بر اساس آموزه‌های اسلامی

رسانی در تعاملات همسایگی اشاره شده است؛ مثلاً رسول اکرم صلی الله علیه و اله برخی وظایف همسایگان نسبت به همدیگر را چنین بیان می‏فرماید:

وَ لَا تَسْتَطِیلُ عَلَیهِ بِالْبِنَاءِ فَتَحْجُبَ عَنْهُ الرِّیحَ إِلَّا بِإِذْنِهِ وَ إِذَا اشْتَرَیتَ فَاكِهَةً فَأَهْدِهَا لَهُ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَأَدْخِلْهَا سِرّاً وَ لَا یخْرُجْ بِهَا وُلْدُكَ یغِیضُ بِهَا وُلْدَهُ وَ لَا تُؤْذِهِ بِرِیحِ قِدْرِكَ إِلَّا أَنْ تَغْرِفَ لَهُ مِنْهَا۱.

خانه‏‏ات را بلندتر از خانه او نسازى تا جلوى جریان هوا را بر او بگیرى، مگر آن‏که خودش اجازه دهد و چون میوه‏ای خریدی، مقداری به او هدیه دهی و اگر نمی‏خواهی این کار را کنی، آن میوه را پنهانی به منزل ببر و فرزندت را همراه میوه بیرون خانه نفرست که فرزند او آزرده شود و بوی غذایت او را آزرده نکند، مگر این‏که مقداری برایش بفرستی.

هدف از بیان این موارد آن است که بدانیم فرهنگ صحیح مسلمانی در پرهیز از این گونه رفتارهای آزار دهنده تجلّی می‏‏یابد؛ لذا برای ترک آزار رسانی، هر فردی باید ببیند آیا دوست دارد دیگران نیز با او مانند خودش رفتار کنند! انصاف ایجاب می‏‏کند که اگر از مردم آزاریِ دیگران ناراضی هستیم، خودمان نیز سبب رنجش و آزار دیگران نشویم.

امام صادق علیه السلام فرمود:

وَ أَحِبُّوا لِلنَّاسِ مَا تُحِبُّونَ لِأَنْفُسِكُم۲.

آنچه برای خود دوست دارید، برای مردم نیز دوست بدارید.

این همان قاعده زرین در اخلاق است که یکی از بنیادی‏‏ترین و عام‏‏ترین قواعد عملی اخلاق به شمار می‏‏آید و به دلیل کارایی و قابلیت فراوانش، به قاعده زرین نامور شده و تا کنون در پهنه زمین و گستره زمان، طراوت و قوت خود را از دست نداده است.

1.. مُسکن الفؤاد عند فقد الأحبّة و الأولاد، ص۱۱۴؛ بحار الانوار، ج۷۹، ص۹۴، ح۴۶.

2.. الکافی (دار الحدیث)، ج۴، ص۶۸۰، ح۳۶۰۰.


درآمدی بر اخلاق همسایگی بر اساس آموزه‌های اسلامی
156

علت اهمیت مسئله مزاحمت و آزار در تعامل با همسایگان این است که هیچ عاملی به اندازه آزار و آسیب ‏‏رسانی، رشته‏‏های محبت و پیوندهای دوستی را از هم نمی‏‏گسلد؛ زیرا اصولاً آرامش زندگی به این است که انسان از اذیت و آزار دیگران در امان باشد و کسی به او آسیب جسمی و روحی نرساند و مزاحم رفاه، برخورداری و آسایش او نگردد. این حق طبیعی هر انسان است و هر کسی که دیگران را از این حق محروم کند، در حق آنان ظلم کرده است و پیداست که هیچ گاه آزار و ستمگری، محبت و پیوند قلوب را به ارمغان نخواهد آورد.

البته نباید از این نکته غافل شد که زندگی اجتماعی مستلزم محدودیت‏‏هایی همچون لزوم رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی است که محدودیت آفرین و آزار دهنده به نظر می‏رسد؛ گرچه کسی این‏گونه موارد را اذیت به شمار نمی‏‏آورد. همچنین در مجتمع‏‏های مسکونی، ضوابط و قوانینی وجود دارد که در رفتارها و رفت و آمدها محدودیت ایجاد می‏‏کند.

بنابراین منظور از آزار و اذیت، مواردی است که افراد با خودسری و بدون دلیل موجّه (عقلی، عرفی، قانونی و شرعی) موجبات ناراحتی و زحمت همسایه‏‏اش را فراهم سازند؛ مثلاً ایجاد مزاحمت برای خواب و استراحت دیگران با ایجاد صداهای ناهنجار و حتی گوش کردن به رادیو و تلویزیون و مراسم آیینی با صدای بلند، بازی‏‏کردن بچه‏‏ها در کوچه به هنگام استراحت همسایه‏‏ها، پارک کردن ماشین مقابل خانه همسایه، نگاه کردن پنهانی به خانه و حریم خصوصی همسایه، سلب آسایش دیگران با ساختمان سازی در ساعات نامناسب، سدّ معبر با مصالح ساختمانی، نگهداری حیوانات و پرندگان در منزل، رفت و آمد‏‏های دیر هنگام، ایجاد شغل‏های پر سر و صدا همچون تراشکاری و آهنگری در مجاورت منازل مسکونی و....

افزون بر آنچه گفته شد، در برخی روایات به مصادیق آشکار و فراگیر آزار

  • نام منبع :
    درآمدی بر اخلاق همسایگی بر اساس آموزه‌های اسلامی
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد تقي سبحاني نيا
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 10963
صفحه از 268
پرینت  ارسال به