می‏‏کنند؛ برای نمونه، امام علی علیه السلام در کلامی کوتاه می‏فرماید:

۰.ما عَزَّ مَن ذَلَّ جیرانَهُ^۱.

کسی که همسایگانش را خوار کند، به عزت نخواهد رسید.

حال که ضرورت و اهمیت اکرام همسایه روشن شد، باید به این مسئله پرداخت که اکرام در چه موقعیتی صورت می‏‏گیرد و به چه کارهایی اکرام گفته می‏‏شود؟

از معانی و مصادیق کرامت و تکریم که در برخی روایات بیان شده، فهمیده می‏‏شود که اکرام، بیشتر در دو موقعیت «نیاز و درخواست» و «بلا و سختی» معنا می‏‏یابد؛ زیرا در این موقعیت‏‏ها آبرو، جان و مال همسایه‏‏ها در معرض خطر قرار می‏‏گیرد که با یاری دیگران و حل مشکلات ایشان، محترم و عزّتمند می‏مانند.

با توجه به این نکته، به نظر می‏‏رسد که همسایگان در موقعیت‏‏های یاد شده، بیشتر ضعیف و ناتوان می‏گردند و محتاج محبت و کمک دیگران هستند. در این حال، همسایگان دیگر باید با لطف و خدمت بی‏منّت و دور از تحقیر، آنان را شادمان سازند.

اکرام همسایه به این است که نیازهای وی برآورده شود، سختی‏‏های زندگی‏اش برطرف گردد و وسایل جزئی زندگی که به هنگام اضطرار به آنها نیاز دارد، در اختیارش گذاشته شود و در کارهای خیری که انجام می‏‏دهد، یاری گردد. این معنا و برداشت (برآوردن نیاز و دفع بلا) از عبارت «وَ بِکرَامَتِهِ یکرِمُ عِبَادَهُ یعْطِیهِمْ إِذَا سَأَلُوا بِحَقِّهِ وَ یدْفَعُ عَنْهُمُ الْبَلَایا بِرَحْمَتِه»^۲ فهمیده می‏‏شود که از امام صادق علیه السلام در شرح کرامت الهی نسبت به بندگان نقل شده است.

به همین سبب در آیات قرآن کریم و روایات اهل بیت علیهم السلام در تبیین و تفسیر «اکرام»، از ماعون، برآوردن نیاز، پیشکش کردن عطر، جا دادن در مجلس، قرض

که وقتی به حضور او می‏‏رسی، وی را تکریم و احترام نمایی: «کرامتُه شاهداً».^۱

از آنجا که جایگاه همسایه به جهت هم‏جواری، برتر و بالاتر از سایر مردم است، پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و اله در عبارتی دیگر، اکرام همسایه را لازمه ایمان به خدا و روز قیامت به شمار آورده و فرموده‏اند:

مَنْ كَانَ یؤمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیوْمِ الْآخِرِ فَلْیكْرِمْ جَارَهُ فَوْقَ مَا یكْرِمُ بِهِ غَیرَهُ^۲.

هرکس به خدا و روز قیامت ایمان دارد، باید همسایه‏‏اش را بیشتر از آنچه دیگری را احترام می‏‏کند، محترم شمارد.

بنابر آنچه گفته شد، اکرام^۳ در مقابل اهانت و تحقیر، به معنای «ارزش گذاری به همراه سود ‏‏رسانی» است و از آنجا که همه انسان‏‏ها از ارزش و کرامت تکوینی و تشریعی برخوردارند، جان، مال، ناموس، آزادی، حیثیّت و آبروی افراد جامعه، به‏ویژه همسایگان، دارای ارزش و احترام است و این حق طبیعی آنهاست؛ لذا خداوند متعال به هیچ کس اجازه نمی‏‏دهد به موارد یاد شده تعرّض و تعدّی کند.

علت قُبح اهانت به همسایه، آن است که هرگاه همسایه‏ای همسایه خود را اکرام نکند، زمینه ایجاد عاطفه منفی فراهم می‏‏شود که موجب برانگیخته شدن نفرت و دشمنی می‏‏گردد و در مقابل، زمانی که احترام و تعظیم همسایگان رعایت شود، با تولید عاطفه مثبت، موجب صمیمیت و محبت می‏‏شود که سایر مکارم اخلاقی را نیز به دنبال خواهد داشت.

به همین سبب روایات اسلامی برای حفظ و پاسداشت کرامت همسایگان، با توصیف پیامدهای خوار شمردن همسایه، زشتی و ناشایستگی آن را گوشزد