135
درآمدی بر اخلاق همسایگی بر اساس آموزه‌های اسلامی

مواجهه با اقتضائات همسایگی، بهترین نوع مقابله و مهم‏ترین خصوصیتی است که به پایداری انسان در برابر سختی‏ها و حوادث پیش‏بینی نشده منجر می‏شود؛ حتی سختی‏هایی که به ظاهر، فراتر از توانایی‏های وی به نظر می‏رسند.

البته نباید از نظر دور داشت که انسان صبور کسی نیست که فقط مشکلات و ناراحتی‏‏های خود را بروز ندهد و صبر، فقط به معنای ریختن غم و اندوه‏‏ها در درون خود نیست، بلکه صبر یعنی مقاومت در برابر ضربه‏‏های حوادث و مهارت در کاهش و به حداقل رساندن فشارهای روانی حاصل از آنها۱؛ ازاین‏رو در آیات قرآن و روایات معصومان‏‏ علیهم السلام مفهوم صبر و شکیبایی اهمیتی ویژه دارد۲ و یکی کاربردهای آن در تعاملات با همسایگانِ مزاحم و بد‏‏رفتار است.

گاهی تندی‏‏ها، بداخلاقی‏‏ها و مزاحمت‏‏های همسایگان از روی جهالت یا بی‏‏خبری است و در پاره‏‏ای اوقات نیز براثر ضعف فرهنگ و شعور اجتماعی است که در این مواقع، تحمّل و حوصله کردن در مقابل آزارها و وسعت نظر داشتن، موجب دست برداشتن دیگران از اعمال ناشایست خود می‏شود و اگر چنین نشد، ما در رفتار و کردار خود به بهترین نحو عمل کرده‏ایم و به مقام حلم و صبر باریافته‏‏ایم.

نکته دیگر در این بخش آن‏که گاهی برخی افراد تصوّر می‏‏کنند که تحمّل آزار همسایگان و شکیبایی در برابر رفتارهای ناشایست آنها به گستاخی ایشان و ظالم پروری می‏‏انجامد! در پاسخ به این‏‏گونه افراد باید گفت: چنین نیست که نتیجه شکیبایی، خواری و ذلت باشد؛ زیرا صبر در مقابل سختی‏‏ها و ناسازگاری‏‏ها از کارهایی است که محبوب خداوند و مورد حمایت اوست و قرآن‏‏کریم در عبارات

1.. رضایت از زندگی، ص۲۳۱.

2.. جایگاهی که در برخی روایات برای صبر توصیف شده، بیانگر این اهمیت است: «قال الصادق‏‏ علیه السلام: الصَّبْرُ مِنَ‏ الْإِیمَانِ‏ بِمَنْزِلَةِ الرَّأْسِ مِنَ الْجَسَدِ فَإِذَا ذَهَبَ الرَّأْسُ ذَهَبَ الْجَسَدُ کذَلِک إِذَا ذَهَبَ الصَّبْرُ ذَهَبَ الْإِیمَان» (الکافی (دار الحدیث)، ج۳، ص۲۲۶، ح۱۶۹۱).


درآمدی بر اخلاق همسایگی بر اساس آموزه‌های اسلامی
134

نقشی ندارد، بلکه اراده و اختیار انسان، تنها در چگونگی واکنش به موقعیت‏های ناخوشایند و بلاها و سختی‏‏های زندگی تأثیرگذار است. هر موقعیت ناخوشایند، واکنشی از سوی ما به همراه دارد و اساساً یکی از حکمت‏های بروز مشکلات، همین سنجش نوع واکنش انسان به آنهاست.

آنچه بیش از همه مهم است، این‏که واکنش‏‏های ما در مواجهه با دشواری‏‏های زندگی باید صحیح و خردمندانه باشد؛ چرا که میزان موفقیت، کامیابی و رضایت هر فرد و در مقابل، سطح ناکامی و نارضایتی انسان در زندگی، به نوع واکنش و موضع‏گیری یا همان مقابله او با رویدادهای تنش‏زا بستگی دارد۱؛ بنابراین یکی از ضرورت‏‏های اخلاقی در همسایگی، فرا‏‏گرفتن شیوه‏‏های مقابله با سختی‏‏های همسایه‏‏داری و کسب مهارت‏‏های لازم برای گذر از شرایط ناگوار در تعامل با همسایگان است.

اگر واکنش درونی و بیرونی افراد در مواجهه با این رویدادها صحیح و خردمندانه باشد، موجب کاهش فشارهای روانی حاصل از آن‏ها می‏گردد و در پی آن، موفقیت و آرامش به دنبال خواهد داشت. اگر این واکنش، نادرست و عجولانه انتخاب گردد، علاوه بر تغییر روال عادی زندگی و بر هم زدن تعادل انسان که با بروز رفتارهای غلط نمایان می‏شود، موجب افزایش تنیدگی یا فشارهای روانی و پایداری سختی می‏گردد.۲ به بیان دیگر، هرچه مدیریت و قدرت کنترل و مهار تنیدگی و فراخوانی توانمندی‏های روان‏‏شناختی فرد بیشتر باشد، میزان آسیب‏پذیری وی کاهش می‏یابد و در نتیجه، مانع بروز هیجاناتی مانند اضطراب، افسردگی، پرخاشگری و... می‏گردد.۳

صبر و شکیبایی در تعاملات اجتماعی و به‏ویژه در رفتار با همسایگانِ بد یا در

1.. روش‏‏های توان‏‏افزایی در سختی‏‏ها، ص۱۷.

2.. رضایت از زندگی، ص۲۲۲.

3.. روش‏‏های توان‏‏افزایی در سختی‏‏ها، ص۱۷.

  • نام منبع :
    درآمدی بر اخلاق همسایگی بر اساس آموزه‌های اسلامی
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد تقي سبحاني نيا
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 10173
صفحه از 268
پرینت  ارسال به