131
درآمدی بر اخلاق همسایگی بر اساس آموزه‌های اسلامی

می‏شود. شاید دلیل این دستورها آن باشد که تنهایی، عامل افسردگی، پژمردگی و جدا شدن فرد از دامان جامعه است که در آن صورت، زمینه برای هر چالش و آسیبی مهیّا خواهد شد.

توجّه به شادی‏‏ها و غم‏‏های همسایگان و رسیدگی به مشکلات آنها و حفظ ارتباط با ایشان در ضرورت‏ها و اضطرارهای زندگی می‏‏تواند نقشی مهم در پیوند عظیم اجتماعی و درمان دردهای فردی و جمعی داشته باشد؛ به‏ویژه در روزگار امروز که با اضمحلال جوامع سنتی و کمرنگ شدن ارزش‏‏ها و هنجارهای مربوط به آن روبه‏رو هستیم. علاوه بر این با ظهور محدودیت‏‏های تمدّنی، همچون آپارتمان نشینی، مهاجرت، غربت، مشکلات زندگی شهری و... ضرورت همدلی و همیاری، بیش از پیش احساس می‏‏شود.

۸. رسیدگی

رسیدگی نیز از دستورات دین در قبال همسایگان است که با واژه «تَعاهُد»۱در متون اسلامی انعکاس یافته است. امام سجّاد علیه السلام به هنگام ورود به ماه مبارک رمضان، در مناجات با خداوند سبحان، توفیق رعایت حال همسایگان و حفظ ارتباط با آنها را درخواست می‏‏کند و به مصادیق تعاهد و تعهد به همسایه نیز چنین اشاره می‏‏فرماید:

وَوَفِّقْنَا فِیهِ لِأَنْ نَصِلَ أَرْحَامَنَا بِالْبِرِّ وَ الصِّلَةِ، وَ أَنْ نَتَعَاهَدَ جِیرَانَنَا بِالْإِفْضَالِ وَ الْعَطِیة۲.

و توفیقمان ده که در این ماه با نیکی و احسان، به سوی خویشان خود رویم و با بخشش و عطایا همسایگان خود را حفظ و رعایت کنیم!

1.. التَّعاهُدُ: الاحتفاظ بالشی‏ء و إحداث‏ العهد به و کذلک‏ التعهد و الاعتهاد (کتاب العین، ج۱، ص۱۰۳)؛ تَعَهَّدَه‏ و تَعَاهَدَه‏ و اعْتَهَدَه‏: تَفَقَّدَه و أحْدَثَ العَهْدَ به (القاموس المحیط، ج۱، ص۴۴۳)؛ «تَعَاهَدْ جِیرَانَک» أی تفقدهم بزیارة و احفظ بذلک حق الجوار. و «فلان‏ یتَعَاهَدْنَا» أی یراعی حالنا. و التَّعَاهُدُ: بمعنى‏ التَّعَهُّد و هو التحفظ بالشی‏ء و تجدید العهد (مجمع البحرین، ج۳، ص۱۱۶).

2.. صحیفة کاملة سجادیة، دعای۴۴؛ مصباح‏‏المتهجد، ص۶۰۸، ح۶۹۵، کفعمی، المصباح، ص‏‏۸۰۸؛ حلّی، الاقبال، ج۱، ص۱۱۳.


درآمدی بر اخلاق همسایگی بر اساس آموزه‌های اسلامی
130

ختم یا عروسی همسایه، مبدأ بسیاری از دوستی‏‏های ماندگار می‏شود. پرسیدن از گرفتاری‏‏ها و مشکلات همسایگان و تلاش در حلّ و رفع آنها، انس‏‏گرفتن با آنها، در رنج و راحت دیگران شریک شدن، اختلافات را به آشتی تبدیل کردن و ده‏‏ها کار دیگر که هزینه و زحمت چندانی ندارد، می‏‏تواند بذر محبت در دل افراد افشانده و الفت و رفاقت ایجاد کند.

افراد جامعه‏‏ای که از سرمایه محبت و یکدلی برخوردار باشند، به یقین بازوی محکمی برای یکدیگر و یاور هم در سختی‏‏های زندگی خواهند بود و به همین سبب در روایات اسلامی مواردی همچون عیادت به هنگام بیماری، تبریک در زمان خوشی‏ها، تسلیت در مصیبت‏ها و شرکت در تشییع جنازه او و بستگانش، از حقوق همسایه به شمار آمده و مورد سفارش قرار گرفته است.

پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و اله در بیان حق همسایه، به حضور در شادی‏‏ها و همدردی در مصیبت‏‏های همسایگان چنین توصیه فرموده است:

أَ تَدْرُونَ مَا حَقُّ الْجَارِ قَالُوا لَا، قَالَ... إِنْ أَصَابَهُ خَیرٌ هَنَّأْتَهُ وَ إِنْ مَرِضَ عُدْتَهُ وَ إِنْ أَصَابَتْهُ مُصِیبَةٌ عَزَّیتَهُ وَ إِنْ مَاتَ تَبِعْتَ جَنَازَتَه...۱.

آیا می‏دانید حق همسایه چیست؟ گفتند: نه؛ سپس آن حضرت خودشان فرمودند: از حقوق همسایه این است که اگر خیر و خوبی به وی رسید، به او تبریک و شاد‏‏باش بگویی و اگر بیمار شد، به عیادتش بشتابی و هرگاه مصیبتی به وی رسید، او را تسلیت و دلداری بدهی و هر زمان از دنیا رفت، بر تو لازم است که در تشییع جنازه او حضور یابی.

در روایتی دیگر در بیان شیوه تعزیت همسایگان این نکته مورد توجه قرار گرفته است که سزاوار است همسایگان شخص مصیبت‏‏زده را تا سه روز اطعام کنند۲؛ چرا که بدین وسیله از شدّت مصیبت و اندوه وی کاسته شده و به زندگی امیدوارتر

1.. مُسکن الفؤاد عند فقد الأحبّة و الأولاد، ص۱۱۴؛ بحارالانوار، ج۷۹، ص۹۴.

2.. وسائل‏‏الشیعه، ج۲، ص۸۹۹.

  • نام منبع :
    درآمدی بر اخلاق همسایگی بر اساس آموزه‌های اسلامی
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد تقي سبحاني نيا
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 10293
صفحه از 268
پرینت  ارسال به