119
درآمدی بر اخلاق همسایگی بر اساس آموزه‌های اسلامی

لَا خَیرَ فِی قَوْمٍ لَیسُوا بِنَاصِحِینَ‏ وَ لَا یحِبُّونَ النَّاصِحِینَ۱.

در قومی که خیرخواه همدیگر نیستند و خیرخواهان را دوست ندارند، خیری نیست.

رسول خدا صلی الله علیه و اله نیز در مقام تشویق مردم به خیرخواهی و اشاره به یکی از ثمرات اخروی آن این‏گونه فرموده است:

إنّ أعظَمَ النّاسِ مَنزِلَةً عِندَ اللّهِ یومَ القِیامَةِ أمشاهُم فی أرضِهِ بالنَّصیحَة لِخَلقِهِ۲.

بزرگ‏ترین مردم از لحاظ مرتبه نزد خدا در روز قیامت‏ کسى است که براى نصیحت خلق در زمین بیشتر دوندگى کند.

همچنین امام زین‏‏العابدین علیه السلام در دعا برای همسایگان و دوستان خود، خیرخواهی به حال آنها را از نظر دور نمی‏‏دارد و به این شکل از خداوند متعال درخواست می‏‏کند:

وَ هِدَایةِ مُسْتَرْشِدِهِمْ، وَ مُنَاصَحَةِ مُسْتَشِیرِهِم...۳.

[بارخدایا! همسایگانم را] در هدایت راه‏‏جویان و خیرخواهی نسبت به مشورت‏‏کنندگان، موفق فرما!

وَ أُحِبُّ بَقَاءَ النِّعْمَةِ عِنْدَهُمْ نُصْحاً، وَ أُوجِبُ لَهُمْ مَا أُوجِبُ لِحَامَّتِی، وَ أَرْعَى لَهُمْ مَا أَرْعَى لِخَاصَّتِی...۴.

[خدایا! کمکم کن تا] از روى خیرخواهى‏ خواستار دوام نعمتشان باشم و هرچه براى خویشاوندان خود مى‏خواهم، براى ایشان نیز بخواهم و

1.. عیون الحکم و المواعظ، ص۵۳۵، ح۹۸۱۳؛ تصنیف غرر ‏‏الحکم، ص۲۲۵، ح۴۵۵۷.

2.. الکافی (دار الحدیث)، ج۳، ص۵۳۰، ح۲۲۱۳.

3.. صحیفة کاملة سجادیة، دعای ۲۶.

4.. همان.


درآمدی بر اخلاق همسایگی بر اساس آموزه‌های اسلامی
118

همسایگی که تداوم وضعیت آنها خرابی به بار خواهد آورد.

ب. خیرخواهی، هرگونه گفتار و رفتار، اعم از ارشاد همسایه‏‏ها به مصالح دینی و دنیوی، تعلیم جاهل، تنبیه غافل، دفاع از ناتوان و جلوگیری از لغزش و سقوط را شامل می‏‏شود.

ج. خیرخواهی، زبان و زمان خاصی ندارد۱ و شخص خیرخواه براساس تشخیص خود، گاه با زبان موعظه و جدال احسن و گاه با زبان تند، همسایگان را به خیر و صلاحشان رهنمون می‏‏شود؛ چنان‏که امام علی علیه السلام انتقادهای صریح خود از عثمان و نیز اعتراض‏‏های شدید خود به معاویه را نصیحت نامیده‏اند.۲

ضرورت خیرخواهی نسبت به همسایه‏‏ها در جامعه اسلامی از آن روست که برخی اوقات، بی‏‏توجّهی به همسایگان، به‏ویژه در مجتمع‏‏های مسکونی، ممکن است به مسائلی مانند ناامنی، خیانت، آزار رسانی، بی‏تفاوتی، عیب ‏‏جویی، ستیزه‏‏گری، حسادت، افشای ناخوشایندها و... دامن زند. در این میان، درمان ناهنجاری‏‏های مزبور و راه تهذیب و تعالی افراد و نیز پیشرفت جامعه فقط در پرتو همدلی، مشورت، انتقاد، پند و اندرز و اصلاح روش‏‏ها ممکن می‏گردد که این موارد در سایه خیرخواهی و نصیحت به دست خواهد آمد.

خیرخواهی در حوزه تعاملات اجتماعی با مصادیق، آثار و روند خاصی به بهبودی روابط همسایگی می‏انجامد؛ زیرا خیرخواهی با ایجاد روابط صمیمانه از یک سو موجب آسانی و وسعت ارتباطات اجتماعی می‏‏شود و از سوی دیگر با نظارت و همکاری متقابل، باعث گسترش خوبی‏‏ها و کاهش ناهنجاری‏‏های اخلاقی و اجتماعی می‏‏گردد. از این نظر، یکی از راهکارهای تحقق سبک زندگی اسلامی در ساحت همسایگی، خیرخواهی برای دیگران است؛ چنان‏که امام علی علیه السلام جامعه تهی از نصیحت را مالامال از شر و تباهی ارزیابی کرده و می‏‏فرماید:

1.. امام‏‏ صادق علیه السلام: «وَ لَا تَدَعِ النَّصِیحَةَ فِی کلِّ حَال» (مصباح الشریعة، ص۴۳).‏

2.. نهج البلاغه، نامۀ ۲۸ و ۷۳.

  • نام منبع :
    درآمدی بر اخلاق همسایگی بر اساس آموزه‌های اسلامی
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد تقي سبحاني نيا
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 11050
صفحه از 268
پرینت  ارسال به