مبنا امام زینالعابدین علیه السلام همواره در دعای خود برای همسایگان و دوستانش چنین زمزمه میفرمود:
وَ أَسْتَعْمِلُ حُسْنَ الظَّنِّ فِی كَافَّتِهِم...۱.
خدایا مرا بر آن دار که درباره همه آنان گمان نیک بَرَم!
اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام در آموزههای خود ضمن تبیین این فضیلت اخلاقی، دستوراتی را نیز برای کسب این خصلت صادر کردهاند؛ از جمله، امام على علیه السلام در سفارشی فرموده است:
ضَعْ أمرَ أخیكَ على أحسَنِهِ حتّى یأتِیكَ مِنهُ ما یغلِبُكَ، و لا تَظُنَّنَّ بكَلِمَةٍ خَرَجَت مِن أخیكَ سُوءاً و أنتَ تَجِدُ لَها فی الخَیرِ مَحمِلا۲.
رفتار برادرت را تا زمانى که کارى از او سر زند که راه توجیه را بر تو ببندد، به بهترین وجه آن تفسیر کن و هیچگاه به سخنى که از دهان برادرت بیرون آید، تا وقتى براى آن توجیه خوبى مىیابى، گمان بد مبَر!
علت اهمیت و ضرورت خوش گمانى به مردم آن است که اعتبار و آبروى مردم در گرو آن است. اگر بنا باشد فردی در کمترین و کوچکترین کارى که از مردم مىبیند، به ایشان بدگمان شود و توجیهی برای درستی کار آنها نیاورد، پس چه آبرو و اعتبارى براى افراد در میان خودشان باقی خواهد ماند؟ به همین سبب است که بهترین کار در مواجهه سخنان و رفتارهای همسایگان در جامعه اسلامی، خوش بینی و خوش گمانی است.
بدیهی است که ثمرات خوش گمانی و نیک اندیشی درباره همسایگان، علاوه بر تأثیرگذاری بر سطح محله و جامعه، به خود انسان نیز برمیگردد؛ لذا خوش بینی در صحنه اجتماع، جلب محبت و عاطفه دیگران را که در حکمِ شیرازه و ماده تشکیل دهنده جامعه است، به همراه میآورد.