105
درآمدی بر اخلاق همسایگی بر اساس آموزه‌های اسلامی

نیکوکاری و همکاری در خوبی‏‏ها به شکل بسیار زیبایی فراهم می‏‏سازد؛ ازاین‏رو در روایات اسلامی همیاری همسایگان در نیکوکاری، از اموری به شمار آمده است که موجب جلب رحمت الهی می‏‏گردد؛ چنان‏که پیامبر اسلام صلی الله علیه و اله فرمود:

رَحِمَ اللَّهُ جَاراً أَعَانَ‏ جَارَهُ عَلَى بِرِّهِ، رَحِمَ اللَّهُ رَفِیقاً أَعَانَ‏ رَفِیقَهُ عَلَى بِرِّهِ...۱.

خدا بیامرزد همسایه‏اى را که همسایه‏اش را در کار نیک یارى رسانَد. خدا بیامرزد دوستى را که دوستش را در کار نیک یارى رسانَد!....

با توجه به این آموزه‏های دینی، معاونت و شرکت فعالانه و مخلصانه در کارهاى نیک اجتماعى و آنچه در ایجاد تقواى عمومى مؤثر باشد، بر هر فرد مؤمن، لازم و ضروری است و کسى که نسبت به پیشرفت امور اجتماعى همسایگان و حتى پیشرفت کار آنان حسّاس نباشد و بى‏اعتنا بگذرد و تنها به فکر خود باشد، مضمون آیات و روایات یاد شده را آشکارا نقض کرده است‏.

ب. یاری رسانی در سختی‏‏ها

رنج‏ها، سختی‏ها و مصیبت‏‏هایی که به انسان می‏رسد، بی‏‏معنا و بی‏‏هدف نیست و براساس تقدیر الهی و مبتنی بر حکمت خداوندی و در راستای مصلحت انسان‏ها شکل می‏گیرد. خداوند متعال با تقدیر سختی‏‏ها در زندگی انسان‏ها به دنبال سنجش صبر و ارزیابی همیاری و همدلی آنان است؛ یعنی سختی‏ها و مصیبت‏‏ها ملاک ارزیابی ایمان افراد جامعه است و به همین سبب در احادیث اسلامی، اهتمام به امور مؤمنان از شرایط ایمان به شمار آمده است۲؛ پس لازمه اسلام و ایمان مسلمانان، توجّه و اهتمام به مشکلات دیگران است و هر کسی که بهره‏‏ای از اسلام و ایمان داشته باشد، سرنوشت دیگران و ناگواری زندگی آنها برایش مهم خواهد بود و اگر از برآوردن نیاز برادران دینی خود سرباززند، به گناه افتاده و کیفر

1.. پیامبر اسلام صلی الله علیه و اله: «مَنْ لَمْ‏ یهْتَمَ‏ بِأُمُورِ الْمُؤْمِنِینَ فَلَیسَ مِنْهُمْ» (صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص۱۸۶؛ روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، ج۲، ص۳۶۷؛ طبرسی، مشکاة الأنوار، ص۱۶۲، ح۲۳۹).

2.. تحف العقول، ص۵۸.


درآمدی بر اخلاق همسایگی بر اساس آموزه‌های اسلامی
104

باشد؛ لذا یکی دیگر از حقوق همسایگان نسبت به هم، «یاری رسانی» است که در تعریف روان‏شناسی اجتماعی از آن به «رفتار حمایتی» تعبیر می‏‏شود و در تعریف آن گویند:

رفتاری است که به قصد کمک‏‏کردن به دیگران، صرفاً به خاطر نوع‏‏دوستی و نه به منظور رسیدن به منفعت [مادّی] خاصی انجام شود.۱

یاری رسانی یا رفتار حمایتی در هنگام انجام کارهای نیک و در زمان بروز سختی‏‏ها و مشکلات در زندگی ضرورت دوچندان می‏‏یابد که در ادامه به شرح این دو وظیفه اخلاقی می‏‏پردازیم:

الف. یاری رسانی در انجام کارهای نیک

خواسته خداوند متعال از یکایک انسان‏‏ها یاری رساندن به یکدیگر در کارهای نیک است.۲ آنچه از روح کلّی تعالیم اسلامی برمی‏‏آید، این است که اساس جامعه اسلامی برمبنای «تعاون» بر نیکوکاری است و همه خیرات و خوبی‏‏ها از مسیر آن نصیب مردم می‏‏گردد. احادیث اسلامی درباره نقش یاری رساندن در نیکوکاری و جلب نعمت‏‏ها و جذب خوبی‏‏ها حکایتگر آن است که مردم، پیوسته در آسایش به سر مى‏برند تا وقتى که یکدیگر را بر نیکى و تقوا یاری رسانند و هرگاه چنین نباشند، برکت‏ها از آنان گرفته مى‏شود و برخى بر برخى دیگر چیره مى‏شوند؛ آن‏‏گاه در زمین و آسمان، هیچ یاورى نخواهند داشت.۳

همسایگی یکی از عرصه‏‏های مهم در زندگی اجتماعی است که زمینه را برای

1.. روانشناسی اجتماعی با نگرش به منابع اسلامی، ص۳۳۲.

2.. مائده: ۲: (وتَعَاوَنُواْ عَلَى الْبِرّ وَالتَّقْوَى وَلَا تَعَاوَنُواْ عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ).

3.. پیامبر‏‏ اکرم صلی الله علیه و اله: «لا یزالُ النّاسُ بِخَیرٍ ما أمَروا بِالمَعروفِ ونَهَوا عَنِ المُنکرِ وتَعاوَنوا عَلَى البِرِّ وَالتَّقوى فَإِذا لَم یفعَلوا ذلِک نُزِعَت مِنهُمُ البَرَکاتُ و سُلِّطَ بَعضُهُم عَلى بَعضٍ و لَم یکن لَهُم ناصِرٌ فِی الأَرضِ ولا فِی السَّماء» (تهذیب الأحکام، ج۶، ص۱۸۱، ح۳۷۳؛ مشکاة الأنوار، ص۱۰۵، ح۲۳۹؛ بحارالانوار، ج۱۰۰، ص۹۴، ح۹۵).

  • نام منبع :
    درآمدی بر اخلاق همسایگی بر اساس آموزه‌های اسلامی
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد تقي سبحاني نيا
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 10126
صفحه از 268
پرینت  ارسال به