به همین سبب است که امام علی علیه السلام در سفارش به فرزندش امام حسن مجتبی علیه السلام با عبارتی کوتاه فرمود:

«سَلْ... عَنِ الْجَارِ قَبْلَ الدَّارِ»^۱؛ پیش از انتخاب محل مسکونی خود، درباره همسایه‏‏ات تحقیق کن!

شاید راز این سفارش، توجّه دادن به این نکته باشد که همسانی همسایگان در محورهای عقیدتی، اخلاقی، شغلی و... از راهکارهایی است که می‏‏تواند زندگی به دور از اختلاف و تنش را به ارمغان آورد.

آن حضرت در نامه‏ای به حارث همدانی نیز به همین موضوع به شکل غیرمستقیم اشاره فرموده‏اند:

وَ احْذَرْ صَحَابَةَ مَنْ یفِیلُ رَأْیهُ وَ ینْكَرُ عَمَلُهُ فَإِنَّ الصَّاحِبَ مُعْتَبَرٌ بِصَاحِبِه‏ وَ اسْكُنِ الْأَمْصَارَ الْعِظَامَ‏ فَإِنَّهَا جِمَاعُ الْمُسْلِمِینَ وَ احْذَرْ مَنَازِلَ الْغَفْلَةِ وَ الْجَفَاءِ وَ قِلَّةَ الْأَعْوَانِ عَلَى طَاعَةِ اللَّه^۲.

از دوستی با بی‏‏خردان و خلافکاران بپرهیز؛ زیرا هر کس را به دوستش می‏‏شناسند و در شهرهای بزرگ سکونت کن؛ زیرا مرکز اجتماع مسلمانان است و از جاهایی که مردمان آن از یاد خدا غافل‏اند و به یکدیگر ستم روا می‏‏دارند و بر اطاعت خدا به یکدیگر کمک نمی‏‏کنند، دوری کن!

از این سخن برمی‏‏آید که همسانی عقیدتی و اخلاقی در زندگی اجتماعی از مسائل مهم است و دلیل آن حضرت این است که هر جا شمار مسلمانان و مؤمنان بیشتر باشد، عادت‏‏ها، آداب و رسوم و الگوهای رفتاری آنان غالب می‏‏شود و امکان آموختن، عبرت گرفتن و عمل به آموزه‏‏های دین، بیش از پیش افزایش می‏‏یابد.

راهکارهای پیشگیرانه

الف. همسانی همسایگان

از آنجا که حضور فرهنگ‏‏های مختلف در یک فضای محدود باعث بروز مشکلات متعدد می‏‏گردد و گاهی این مشکلات به درگیری ساکنان می‏‏انجامد، شایسته است برای پیشگیری از ایجاد اختلاف و ناسازگاری، به همسانی همسایگان روی آوریم؛ یعنی افراد برای انتخاب محله و مسکن، به سراغ مجتمع‏هایی بروند که همسانی صنفی، عقیدتی و اخلاقی بیشتری با آنها دارند. برای نمونه می‏توان برخی از مشهورترین مجتمع‏های صنفی را مجتمع کارمندان، کارگران، مهندسان، طلّاب، معلمان، تاکسیرانان، نیروهای انتظامی، پزشکان و... دانست.

وجود نقاط اشتراک فراوان و همسانی‏هایی مانند شغل، اعتقاد، اخلاق، نوع زندگی، درآمد و... میان این گونه همسایگان، باعث می‏‏شود تا خرده‏فرهنگ‏‏های خانواده‏‏ها کمتر به تنش بینجامد؛ زیرا به عقیده روان‏شناسان اجتماعی، یکی از مهم‏ترین عوامل روانی ـ ‏‏اجتماعی که برای گسترش رابطه افراد با یکدیگر به اثبات رسیده است، عامل «شباهت و تکمیل» است.

«شباهت» را می‏توان ویژگی‏‏های نزدیک به هم، عقاید مشابه و شیوه‏‏های مفید ارتباطی دانست. «تکمیل» نیز به عملی اشاره دارد که نشان جذب و کشش یک فرد به دیگری با کامل ‏‏کردن رفتارهای شخصیتی‏اش است. برخی مطالعات تجربی نیز بر تأثیرات شباهت و تکمیل در رشد و توسعه روابط تأکید دارد.^۱

درباره آثار شباهت و تکمیل، روان‏‏شناسان اجتماعی معتقدند که شباهت و همسانی می‏‏تواند عزّت نفس را افزایش دهد و عقاید میان افراد را مورد توجّه قرار دهد و رابطه خوشایندی ایجاد کند.^۲