حضور فراگیر مهاجران و افراد ناشناس در شهرها، تحرکات اجتماعی و نیز تغییر آداب و رسوم و تمایلات مردم، ملاکهای جدیدی را در سبک زندگی افراد به وجود آورده که دانشمندان جامعهشناسی و کارشناسان شهرسازی و محیطزیست را بر آن داشته است که به چارهاندیشی در این باره بپردازند و در پیِ پاسخ به این سؤال باشند که چگونه میتوان نظم اجتماعی مطلوبی را برای کاستن از مشکلات و مسائل زندگی اجتماعی ساماندهی کرد؟۱
به نظر میرسد که اخلاق همسایگی از موضوعاتی است که در ایجاد اعتماد و نظم اجتماعی و بهبود روابط همسایگان با یکدیگر سهم بسزایی دارد و افزون بر آن، رعایت فضایل اخلاقی و رفتاری در میان همسایگان موجب تقویت اتّحاد، هویت و انسجام شهری نیز میگردد.
البته متأسفانه موضوع اخلاق همسایگی با همه ارزش و اهمیتش، در دوران معاصر مورد غفلت همگانی واقع شده است؛ در حالی که جایگاه و اهمیت آن را میتوان در کلام پیامبر اسلام صلی الله علیه و اله و ائمه معصومان علیهم السلام و نیز سیره عملی آنان یافت؛ زیرا یکی از رسالتهای آموزه‌های دینی، ارائه اصول و تعیین حقوق و تکالیف همسایگی برای کاهش و از میان بردن آسیبها و آفتهای اجتماعی و ایجاد نظم و امنیت در جامعه و راهنمایی و راهبری جوامع انسانی به سوی کمال است.
بر همین مبنا وظیفه مدرّسان، پژوهشگران و مبلّغان دینی است که راهبردهای ارزنده قرآن و پیشوایان معصوم علیهم السلام را درباره مبانی و اصول بنیادین، بایدها و نبایدهای اخلاق همسایگی و آثار آن، بازکاوی کنند و در اختیار عموم مردم قرار دهند.
در این پژوهش میکوشیم ضمن تبیین جایگاه همسایه و ارزش اخلاق همسایهداری، به پیشفرضها و اصول اساسی در روابط همسایگی که بر پایه مبانی نظری و اعتقادی اسلام استوار است، اشاره کنیم و مسئولیتهای اخلاقی
