ب. تمهیدات کالبدی

معاشرت و تعامل اجتماعی میان همسایگان، علاوه بر مجاورت، نیازمند فضای فیزیکی برای ملاقات و گفت‏وگوست. ساختار کالبدی و فیزیکی، ممکن است گشاینده یا محدود کننده فرصت‏‏ها برای ارتباط باشد.

فضاهای مذهبی (مسجد، حسینیه، تکیه و مُصلّا)، فضاهای شهری (مراکز خرید، ایستگاه اتوبوس و پیاده‏‏رو)، فضاهای فرهنگی ـ آموزشی (فرهنگسرا، کانون فرهنگی، کتابخانه، سینما، نمایشگاه) و فضاهای ورزشی و تفریحی از تمهیدات کالبدی است که زمینه معاشرت و تعامل اجتماعی مطلوب را فراهم می‏‏سازد.

ایجاد فضاهای یاد شده، بیشتر بر عهده وزارت مسکن، شهرداری‏‏ها و دیگر مسئولان شهر سازی است که باید با هماهنگی و برنامه ریزی یکسان اقدام کنند.

ج. تشکیل گروه‏‏های همیاری

مهم‏ترین عامل در افزایش تعامل و مشارکت‏های اجتماعی، حاکمیت فرهنگ همیاری در جامعه است. همیاری و تعاون، اساس سنّت اسلامی و به معنای کمک ‏‏رسانی به یکدیگر است.^۱ بر این پایه، یکی از شاخه‏‏های ارتباط اجتماعی در جامعه اسلامی، همیاری و تعاون گروهی است که برکات فراوانی را به همراه خواهد داشت.

همیاری به شکل‏‏گیری ایده‏‏های جدید و جست‏وجوی راه‏‏های مقابله با مشکلات فراروی اعضا کمک می‏کند. همچنین کمک به جامعه برای حل مشکلات عمومی و تلاش برای تغییر نگرش‏‏ها نسبت به مسائل، از دیگر فواید شکل‏‏گیری گروه‏‏های همیاری و همکاری گروهی است.

تشکیل گروه‏‏های مطالعاتی برای شناسایی مشکلات و موارد نابهنجار در سطح محلی توسط هیئت مدیره مجتمع‏ها، تشکیل گروه‏‏های کوچک تولید خانگی، تأسیس صندوق قرض‏‏الحسنه برای رفع نیازهای مالی ساکنان، دلجویی هیئت

اقتصادی «استفاده از انرژی رابطه»، به تعامل با یکدیگر بپردازند^۱؛ بدین معنا که افراد در هر تعامل اجتماعی، براساس مکانیسم «داده ـ ستاده» سعی می‏‏کنند حداکثر رضایت و پاداش را با حداقل هزینه کسب کنند.^۲

هر قدر که نتیجه اعمال افراد بیشتر باشد، به انجام آن اعمال تمایل بیشتری خواهند داشت. همسایگان یک مجتمع آپارتمانی نیز در تعامل صحیح و مبتنی بر قواعد درست با یکدیگر به نتایج و برکاتی دست می‏یابند که شرح آن در بحث «ارمغان اخلاق همسایگی» در بخش یکم از نظر گذشت.

در یک نگاه اجمالی و با ملاحظه متون اسلامی درباره همسایه و همسایه‏‏داری، به نظر می‏‏رسد که تعامل با همسایگان مراتب و مراحلی دارد که مرتبه حداقلی آن، عدم آزار رسانی و پرهیز از ایجاد زحمت برای همسایه است و در مرحله متوسط، رسیدگی، نیکوکاری و خدمت ‏‏رسانی به اوست و در مرحله حداکثری نیز داشتن ارتباط صمیمی با همسایگان است که در صورت فراهم ‏‏بودن شرایط آن، مورد توصیه و تأکید است.

راهکارهای عملی

الف. آموزش همگانی تعامل اجتماعی

بدیهی است که «زندگی، آموختنی است»؛ پس برقراری ارتباط سالم و سازنده با دیگران، به‏ویژه با همسایگان، نیاز به آموزش همگانی، آگاه سازی و اطلاع رسانی مستمر دارد. این مهم بر دوش مراکز فرهنگی و تربیتی، آموزش و پرورش، خانواده‏‏ها، رسانه‏‏های جمعی و مدیریت مجتمع‏‏های مسکونی است که باید با برنامه‏‏ریزی دقیق و سرمایه‏‏گذاری صحیح انجام شود.