با این مقدمات، به روشنی پیداست که بی‏‏تفاوتی نسبت به مشکلات همسایگان و بی‏‏توجّهی به آنچه در جامعه و همسایگی ما می‏‏گذرد، از بدترین خصلت‏‏ها و از زیانبارترین رذایل اخلاقی و انسانی است؛ ازاین‏رو برخی از عالمان اخلاق اسلامی، بی‏‏تفاوتی، ترک اعانت مسلمانان و عدم اهتمام به امور ایشان را از رذایل و مهلکات و علامت ضعف ایمان به شمار آورده‏اند^۱؛ چرا که نتیجه آن ضمن بر هم ‏‏زدن تعادل و هماهنگی نظام اجتماعی، شیوع انواع ناهنجاری‏‏ها در جامعه خواهد بود؛ زیرا در این حال در هیچ کس توانایی و عزمِ برخورد با نابسامانی‏‏ها وجود ندارد و همه به زندگی شخصی و به منفعت و لذت فردی خویش می‏‏اندیشند که این حالت، همان خودمحوری و خودپرستی است که منشأ انواع تجاوزها، مظالم و سیئات اخلاقی خواهد بود.

خودخواهی‏‏ها و ترجیح دادن خواسته‏‏های خود بر جمع، از رفتارهای بسیار ناپسندی است که زمینه ساز مشکلات فراوانی در محیط زندگی است. نقض تعهدها و قانون‏‏های همسایگی، به‏ویژه در آپارتمان‏‏ها و مجتمع‏‏های مسکونی، از مصداق‏‏های این اخلاق نکوهیده است که در شکایت‏‏های پرشمار همسایگان به چشم می‏‏خورد.

افراد خودخواه کسانی هستند که از انجام هرگونه اقدام نیک، در خود احساس سنگینی و تلخی می‏‏کنند و همسایگان را با دیده دشمنی می‏‏نگرند. در حقیقت، آنها رابطه معنوی خویش را با جهانی که در آن زندگی می‏‏کنند، قطع کرده‏‏اند و طوری در خود فرو رفته‏اند و به دیگران بی‏‏توجّه هستند که می‏‏پندارند در جهان، کسی جز آنها حقّ حیات ندارد.

داشتن چنین روحیه‏‏ای با اصول انسانی و اسلامی سازگاری ندارد؛ زیرا عصاره انسانیت، داشتن حس مسئولیت است و کانون تمام تکالیف فردی و اجتماعی در ادیان الهی و بشری برپایه توجّه به سرنوشت خود و دیگران و «بی‏‏تفاوت نبودن»

که درد خدا را داشته باشد و چون درد خدا را دارد، درد انسان‏‏های دیگر را نیز دارد که این همان مسئولیت است. در این صورت است که درد آفریدگان خدا را داشتن، معیار انسانیت و به عبارتی، مادر دوم ارزش‏‏ها شناخته شده است.^۱

به نظر می‏‏رسد که عصاره متون اسلامى درباره معیار اصلى انسانیت، «درد داشتن‏» یا «صاحب درد بودن» است.^۲ درد ‏‏داشتن،‏ آگاهى و تازیانه‏اى است براى جنبش و حرکت و چاره‏‏جویى، و درد ‏‏نداشتن، سکون و بى‏حسّى و لَختى است.^۳ همان‏طور که اگر درد نبود، انسان احساس نقص نمى‏کرد و در نتیجه عضوِ دردمند را معالجه نمى‏کرد، وجود بی‏‏تفاوتی و بی‏‏خیالی در جامعه نیز موجب می‏‏شود که عیب‏‏ها و ضعف‏‏های اخلاقی شناخته نشود یا به‏‏رغم شناخته شدن آنها، برای برطرف شدن، اقدامی صورت نگیرد و رفته رفته پیکر اجتماع به انواع بیماری‏‏ها و سرطان‏‏های اعتقادی، سیاسی و اخلاقی دچار ‏‏گردد، ولی داشتن حساسیت در مقابل انحرافات اجتماعی و مسائل مختلف همسایگی، نشانه پیوند با انسان‏‏هاى دیگر است و این‏که انسان دردمند واقعاً خودش را نسبت به انسان‏‏هاى دیگر، مانند یک عضو از اعضاى یک پیکر درک مى‏کند و به سبب بیمارى یا جراحتى که بر عضو دیگر وارد شده است، بى‏تابى مى‏کند.^۴

از این موضوع در روان‏شناسی اجتماعی با عنوان «اصل پیوستگی انسان‏‏ها در جامعه بشری»^۵ یاد می‏شود که برمبنای آن، انسان‏‏ها حتّی برای تأمین مصالح خود نمی‏‏توانند در برابر گرفتاری‏‏ها و نیازهای دیگران بی‏‏اعتنا باشند.