برپایه پژوهشهای انجام شده، هویت محلهای زمینه مناسبی برای رشد و ارتقای دلبستگی، تعهد و مشارکت افراد در محله فراهم میسازد و میتواند با تقویت این سه عنصر، احساس کنترل و نظارت اجتماعی را در محله بالا برد و از گرایش افراد به ارتکاب رفتارهای نابهنجار در این سطح جلوگیری کند.۱
امروزه مفهوم «اجتماع از دست رفته»۲ یکی از مهمترین موضوعات جامعهشناسی شهر به شمار میرود که در آن از نبودِ احساس نسبت به اجتماع، به سبب نداشتنِ تعامل اجتماعی همسایگان در یک مکان مشخص بحث میشود.۳ همچنین متفکران عرصه روانکاوی و نظریههای سیاسی – انتقادی، به مفهوم «همسایه» توجه دارند و بازتاب آن را در سنّت یهودی و مسیحی بررسی میکنند.۴
دین اسلام نیز به صراحت، بنای دعوت خود را بر اجتماع گذاشته و در میان آموزههایش، جایگاه ویژهای برای روابط همسایگی قائل است و در این باره رهنمودهای ارزشمندی ارائه کرده است که روح و محتوای آن بر ارتباط دو سویه، صمیمیت، تعاون، همدردی و عواطف انسانی استوار است.
بدون تردید، تحقّق زیست ایمانی و زندگی توحیدی در سایه شناخت رهنمودهای اخلاقیِ دین مبین اسلام و به کار بستن آنها در معاشرت با همسایگان خواهد بود که نتیجه این تعاملِ مبتنی بر فضایل اخلاقی، تصحیح روابط، سالمسازی معاشرتها و کاهش اختلافها در سطوح مختلف محله و جامعه است.
بر این اساس، میتوان مهمترین سؤالات این پژوهش را دو سؤال کلی زیر دانست:
ـ از نگاه قرآن کریم و اهل بیت علیهم السلام همسایگی چه الزامات و مسئولیتهایی دارد؟
ـ راهبردها و راهکارهای برونرفت از مشکلات و مسائل همسایگی از منظر