109
درآمدی بر اخلاق همسایگی بر اساس آموزه‌های اسلامی

می‏‏کند و در ادامه، خمس و زکات را نیز از مصادیق آن به شمار می‏‏آورد.۱

به نظر علامه طباطبایی نیز «ماعون» به معنای هر کار یا چیزی است که به شخص محتاج داده شود و نیازی از زندگی او را برآورد؛ مانند قرض، هدیه، عاریه و....۲

بدین ترتیب می‏توان مراد از «ماعون‏» را اسباب و لوازمى دانست که تهیه‏اش براى همگان میسور نیست و غالباً از همسایگان امانت گرفته می‏‏شود؛ مانند دیگ‏‏هاى بزرگ یا ظروف میهمانى و.... البته گاهی برخی از همسایگان نسبت به این لوازم، امانتدار خوبی نیستند یا به موقع به صاحب آن بازنمی‏‏گردانند که در این شرایط برمبنای روایتی از امام صادق علیه السلام پرهیز و منع از امانت دادن به آنها مذمت نشده است؛ چنان‏که شخصى از امام صادق علیه السلام پرسید: ما همسایگانى داریم که چون چیزی از ما امانت می‏گیرند، آن را می‏‏شکنند و سالم به ما برنمی‏‏گردانند؛ آیا بر ما گناهى است اگر از ایشان دریغ کنیم؟ امام علیه السلام نیز در پاسخ فرمودند:

لَا لَیسَ عَلَیكُمْ جُنَاحٌ إِنْ تَمْنَعُوهُمْ إِذَا كَانُوا كَذَلِك۳.

اگر چنین می‏‏کنند، بر شما گناهى نیست که از آنها دریغ کنید.

ج. ستم دیدگی

یکی دیگر از عرصه‏‏های نیازمندی‏‏های همسایگان، هنگام ستم دیدگی و جانبداری از آنها در برابر ظالم است که یاری رسانی در این موقعیت به شکل دفاع و پشتیبانی خواهد بود. این معنا برگرفته از واژه «نُصرت» است و از نگاه لغت‏‏شناسان چنین برمی‏‏آید که «نصرت» در موقعیتی معنا پیدا می‏‏کند که طرف مقابل، مورد ستم و مخالفت قرار گرفته باشد۴ که در این صورت باید از وی دفاع و پشتیبانی شود؛ از

1.. تفسیر القمی، ج‏۲، ص۴۴۴.

2.. ترجمه تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۶۳۴.

3.. الکافی (دار الحدیث)، ج‏۷، ص۱۵، باب فرض الزکاة و ما یجب فی المال من الحقوق، ح۵۷۲۸.

4.. «نصرت: هو إعانةٌ فی قِبال مُخالف» (التحقیق فى کلمات القرآن الکریم، ج‏۱۲، ص۱۴۰)؛ «النَّصْرُ: عَوْنُ المَظْلُوْمِ. و انْتَصَرَ: انْتَقَمَ من ظالِمِه. و النُّصْرَةُ: حُسْنُ المَعُوْنَة» (المحیط فی اللغة، ج‏۸، ص۱۲۶)؛ «النُّصْرَةُ: حسنُ المعونة» (تهذیب اللغة، ج‏۱۲، ص۱۱۳)؛ «النون و الصاد و الراء أصلٌ صحیح یدلُّ على إتیان خَیرٍ و إیتائه. و نَصَر اللَّهُ المسلمین: آتاهُم الظّفرَ على عدوِّهم» (معجم مقاییس اللغة، ج‏۵، ص۴۳۵).


درآمدی بر اخلاق همسایگی بر اساس آموزه‌های اسلامی
108

کرامت محمد بکری شکسته نشود.۱

ب. احتیاجات روزمره

نیازمندی‏‏های همسایگان از نظر کمی و کیفی متفاوت است. گاهی درخواست وام و قرض دارند و گاه نیازمند دلجویی و محبت هستند و برخی اوقات نیازهای ایشان در حدّ احتیاجات روزمره و متعارف است. در نظام همسایگی و زندگی شهری، به‏ویژه در زندگی آپارتمان نشینی می‏‏توان مصداق‏‏های فراوانی از این نوع نیازمندی‏‏ها یافت؛ زیرا این نوع زندگی، محل ظهور بسیاری از مشکلات و ضرورت کمک متقابل به یکدیگر است. کمک در ساخت و ساز، برگزاری مراسم آیینی، اسباب کشی، دادن وسایل مورد نیاز، واسطه‏‏گری در حلّ مشکلات خانوادگی و... از نمونه‏‏های همکاری و یاری رسانی به همسایگان است.

پیامبر رحمت، حضرت محمد صلی الله علیه و اله در کوچک‏‏ترین امور، همسایه را در مقابل همسایه، صاحب حق دانسته، درباره آن به شخص مسلمان و مؤمن چنین سفارش فرموده است:

مَنْ مَنَعَ الْمَاعُونَ‏ جَارَهُ مَنَعَهُ اللَّهُ خَیرَهُ یوْمَ الْقِیامَةِ وَ وَكَلَهُ إِلَى نَفْسِهِ وَ مَنْ وَكَلَهُ إِلَى نَفْسِهِ فَمَا أَسْوَأَ حَالَه۲.

هرکس کالایی را از همسایه خود دریغ دارد، خداوند در روز قیامت خیر (فضل و بخشش) خود را از او دریغ می‏دارد و او را به خودش وامی‏‏گذارد و کسی که خداوند او را به حال خود واگذارد، چه حال و روز بدی خواهد داشت!

تفاسیر موجود از آیه (وَ یمْنَعُونَ الْماعُون)۳ گویای منع امکانات خاص و احتیاجات روزمره است؛ چنان‏که علی ‏‏بن ‏‏ابراهیم قمی «ماعون» را به چراغ، آتش و خمیر تفسیر

1.. الارشاد، ج۲، ص۲۳۲.

2.. کتاب من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۱۴؛ طبرسی، مکارم الاخلاق، ص۴۳۰.

3.. ماعون: ۷.

  • نام منبع :
    درآمدی بر اخلاق همسایگی بر اساس آموزه‌های اسلامی
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد تقي سبحاني نيا
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 10285
صفحه از 268
پرینت  ارسال به