درآمد

نماز جماعت، یکی از بارزترین عرصه‌هایی است که تشکّل هر روزه مسلمانان و نزدیک شدن دل‌هایشان در پرتو یاد خدای سبحان در آن جلوه‌گر می‌شود.

از منظر قرآن کریم، حتی در میدان نبرد با دشمن نیز شایسته است رزمندگان، با هشیاری کامل و رعایت جوانب امنیتی، نماز را به جماعت اقامه کنند^۱، از سوی دیگر پیامبر خدا صلی الله علیه و آله از آغازین روزهای رسالت خود و در زمانی که هنوز پیروان او بسیار کم‌شمار بودند نماز جماعت برپا می‌کرد^۲ و همواره تا پایان عمر پربرکت خویش بر این عبادت ‌جمعی اهتمام داشت. بر این اساس، برخی فقیهان بر این باورند که تشریع نماز روزانه از آغاز به صورت جماعت بوده، هر چند می‌شد آن را فرادا هم به جای آورد^۳.

پیش‌گفتار

فرهنگ‏نامه، كتابى است حاوى، دانش، فرهنگ^۱ و حكمت و «فرهنگ‏نامه نماز جماعت»، قطره‏اى است از درياى دانش و فرهنگ ناب اسلامى و مَدخَلى^۲ ديگر از دانش‏نامه قرآن و حديث كه به صورت مستقل، منتشر مى‏شود. در اين دانش‏نامه، واژه‏ها و اصطلاحاتى كه در قرآن و احاديث، كاربرد گسترده‏اى دارند، به ترتيب الفبايى، با نظمى نوين و با ذكر نمونه كاربردها (شواهد)، معناشناسى و تحليل و تبيين مى‏گردند. در لابه‏لاى اين دانش‏نامه، برخى مَدخل‏ها، از كاربرد فرهنگىِ ويژه و بَسامد استفاده بالاترى برخوردارند، بدين معنا كه عموم مسلمانان و يا گروه‏هاى خاصّى از آنان، به صورت شبانه‏روزى و گسترده، با آنها، سر و كار دارند. در راستاى تصحيح و تقويت فرهنگ عمومىِ جوامع اسلامى، ارائه معارف مربوط به اين گونه واژه‏ها و اصطلاحات، ضرورتى دو چندان دارد. با اين نگاه، چنين مَدخَل‏هايى از دانش‏نامه، انتخاب می‌شوند و به صورت كتاب‏هاى مستقل در اختيار علاقه‏مندان قرار مى‏گيرند.

گفتنى است كه در اين سلسله آثار، براى آنچه مربوط به رفتار يا احوال خاص است (مانند: ادب، اذان، شادى و آرزو)، نام «فرهنگ‏نامه» و براى آنچه مربوط به گروه‏هاى اجتماعى (مانند: بسيجيان، جوانان و كودكان) مى‏شود و يا آموزه‏هاى حكيمانه پيشوايان بزرگ اسلام يا حكماى بزرگ الهى (چون لقمان حكيم) را ارائه مى‏نمايند، نام «حكمت‏نامه» را برگزيديم.

فرهنگ‏نامه «نماز جماعت»،^۳ يكى ديگر از مجموعه فرهنگ‏نامه‏هايى است كه با هدف تصحيح و تقويت فرهنگِ ارزش‏هاى رفتارى، تألیف شده است.

اين فرهنگ‏نامه، در هفت فصل، ره‌نمودهاى قرآن و احاديث اسلامى را در باره ارزش فرهنگ نماز جماعت و آداب آن به صورتى نسبتاً جامع و با نظمى نوين ارائه مى‏كند.

تقدير و سپاس

از همه همكاران عزيز و بزرگوار در «پژوهشكده علوم و معارف حديث» و مديريت آماده‏سازى كتاب كه در پديد آوردن اين اثر و ساماندهى نهايى آن نقش داشته‏اند، صميمانه سپاس‏گزارى مى‏كنم، بويژه فاضل گران‌قدر جناب آقاى مرتضى خوش‏نصيب كه نگارش اين فرهنگ‏نامه با همكارى ايشان صورت گرفته، و افزون بر اين، ترجمه رساى ايشان، زمينه بهره‏مندى پارسى زبانان را نيز از كتاب فراهم آورده است.

از خداوند منّان براى همه دست‌اندركاران، پاداشى درخور فضل حضرتش خواهانم.

ربّنا! تَقَبّل منّا إنّک أَنتَ السَّميعُ العَليم.

محمّدى رى شهرى

یازدهم اردیبهشت ۱۳۹۵

بیست و دوم رجب ۱۴۳۷