در حقیقت، فرآیند خودآزادسازی وقتی رخ می‏دهد که شخص توانایی‏اش را در جهت ایجاد تغییر و غلبه بر مشکلات باور کند و بر اساس این باور، خود را به ایجاد تغییر و تلاش برای حل مشکل متعهد سازد. وقتی مراجعان این تعهد را به صورت درونی می‏پذیرند، برای دست‏یابی به اهداف خود، همه توان خویش را به کار می‏گیرند و در برابر مشکلات و سختی‏های تغییر مقاومت می‏کنند (پراچاسکا و پراچاسکا، ۲۰۱۰). بنابراین، وقتی مراجعان برای مرحله اقدام آماده می‏شوند مهم است که حس خودآزادسازی داشته باشند (پراچاسکا و نوکراس، ۲۰۱۰).

در این فرآیند درمانگر با تقویت خودباوری مراجع، او را یاری می‏دهد که باور کند می‏تواند بر بیماری‏اش غلبه کند و وضعیت نامناسب کنونی را تغییر دهد. مراجعان اغلب این فرآیند را با متعهدشدن به اهداف درمان و انجام‏دادن توصیه‏های درمانگرانه نشان می‏دهند. درمان‏های وجودی، آدلری و تحلیل تبادلی برای این مرحله درمان مناسب‏ترند (شریفی‏نیا، ۱۳۹۱).

از آنجا که برای تحقق تغییر، میل و خواست افراد برای تغییر بسیار مهم است، از فرآیندهای خودآزادسازی می‏توان در بخشی از ساخت طرح‏نماهای مداخله‏ای استفاده کرد؛ چراکه شرط ورود و همکاری و قبول زحمت‏های ناشی از انجام‏دادن مداخله، مستقیماً متوجه خود افرادی است که مخاطب طرح‏نمای مداخله‏ای هستند.

۴. آزادکردن اجتماعی^۱

در این فرآیند تغییر، مراجعان بعد از شناسایی عوامل و محرک‏های موجود در محیط اجتماعی (که تغییر رفتار را تشویق می‏کنند) می‏کوشند با تحت کنترل گرفتن آنها و ایجاد جانشین‏های مناسب برای آنها در محیط، از این روش برای حذف رفتار آسیب‏زا یا ارتقای توانمندی استفاده کنند. بدین‏ترتیب منابع محیطی موجب تسهیل تغییرات رفتاری و حفظ این تغییرات می‏شود. این فرآیند علاوه بر

در نتیجه این باور، فرد متعهد به انجام‏دادن عمل می‏شود و اضطراب ناشی از قبول مسئولیتِ تغییرکردن را می‏پذیرد (نک.: پراچاسکا و نوکراس، ۲۰۱۰). آزادکردن خود تا حدی بر حس خوداثربخشی^۱ (بندورا،^۲ ۱۹۷۷، ۱۹۸۲) مبتنی است. خوداثربخشی، اعتقاد فرد به این مطلب است که تلاش‏های شخصی‏اش نقش بسیار مهمی در موفقیت او در موقعیت‏های دشوار دارد (پراچاسکا و نوکراس، ۲۰۱۰).

فنونی که آزادسازی خود را ارتقا می‏دهند عبارت‏اند از:‏ الف. رابطه‏داشتن با افرادی که به کمک هم بتوانند تعهدی عمومی ایجاد کنند. چون اگر به صورت گروهی بر چیزی عهد و پیمان ببندیم احتمال اینکه آن عهد را نقض کنیم کمتر از زمانی است که به‏تنهایی تصمیم بر کاری می‏گیریم؛ ب. فن دیگر این است که سه راه مختلف را پیشِ پای فرد به عنوان جایگزین‏های رفتار گذشته قرار دهیم. چون پژوهش‏ها نشان داده است که اگر افراد فقط یک حق انتخاب داشته باشند کمتر برانگیخته می‏شوند تا زمانی که دو حق انتخاب یا سه حق انتخاب داشته باشند. اما چهار انتخاب، دیگر تأثیری در افزایش انگیزه ندارد. بنابراین، برای گذار از هر مرحله باید سه گزینه از بهترین گزینه‏ها را پیش روی فرد گذاشت (میلر،^۳ ۱۹۸۷، به نقل از: مادوس و تانگنی، ۲۰۱۰).

خودآزادسازی بر پایه انتخابگری صورت می‏گیرد. به طور کلی، میزان توانایی فرد در «انتخاب» و در نتیجه خودآزادسازی او تابع میزان توانایی‏اش در پذیرش اضطراب ناشی از قبول مسئولیت است (پراچاسکا و نوکراس، ۲۰۱۰). انتخاب‏کردن از نوع خودآزادسازی مستلزم آن است که فرد از گزینه‏های جدید، از جمله گزینه‏های ابداعی جدید درباره زندگی و حل مشکل آگاه شود (همان).