تغییر) به آنچه در ادامه ذکر خواهد شد، کار چندان آسانی نیست. مثلاً در تحقیقی «تقویت معنوی و تحکیم رابطه با خدا» یکی از فرآیندهای تغییر رفتار ذکر شده است (شریفی‏نیا، ۱۳۹۱)؛ حال آنکه این گزاره در حقیقت محتوایی دینی است که می‏توان در قالب هر یک از ده فرآیند تغییر گنجاند و سبب غنای تکنیک‏های به‏کاررفته در فرآیندها می‏شود و به نظر نمی‏رسد خود به‏تنهایی فرآیندی جداگانه باشد. تکنیک‏ها از دلِ فرآیندها استخراج می‏شود و روشن است که این تکنیک‏ها یا از دین استخراج می‏شود یا از مباحث روان‏شناختی، که در صورت دوم نباید با مسائل دینی تعارض داشته باشد و در تهیه آنها لازم است مباحث و معیارهای دینی لحاظ شود. از سویی نیز توجه به این نکته مفید است که در طراحی طرح‏نمای مداخله، الزاماً تمام این فرآیندها استفاده نمی‏شود.

مقدمه سوم: لازم‏نبودن استفاده از تمام فرآیندها

لازم نیست از تمام فرآیندها در ساخت طرح‏نمای مداخله‏ای استفاده شود. در ساخت طرح‏نمای مداخله‏ای ممکن است یک، دو یا چند فرآیند استفاده شود. هر چقدر مشکل پیچیده‏تر باشد (متغیر وابسته پیچیده‏تر باشد) یا توانمندی‏ای که قصد ارتقای آن را داریم پیچیده‏تر باشد، به‏کارگیری تعداد بیشتری از فرآیندها در ساخت طرح‏نمای مداخله‏ای لازم است. منطق اینکه از چه فرآیند یا فرآیندهایی در ساخت طرح‏نمای مداخله‏ای خاصی استفاده شود بر اساس مدل مفهومی متغیر مستقل و منطق رابطه آن با متغیر وابسته است.

مقدمه چهارم: تکنیک‏ها از مدل نظری متغیر مستقل استخراج می‏شود

همان‏گونه که بیان شد، بعد از تعیین سطح متغیر وابسته، مدل نظری متغیر مستقل برای ایجاد تغییر در متغیر وابسته بررسی می‏شود. بر اساس مدل نظری متغیر مستقل، اهداف خُردتر و عملیاتی‏تر برای ایجاد تغییر محل توجه قرار می‏گیرد و با توجه به این اهداف و همان مدل نظری، فرآیندهای لازم (از بین فرآیندهای ده‏گانه)

خود، شناخت هدف، خودنظارت‏گری، و خودمهارگری وجود دارد که می‏توان بر اساس آنها، اهدف جزئی‏تر برای مداخله درمانی بر روی افسردگی یا همان «اهداف عملیاتی‏سازی» را استخراج کرد که قرار است تکنیک‏های درمانی برای محقق‏کردن آن اهداف در قالب جلسات مختلف به کار بسته شود.

گام دوم: تکنیک‏سازی

دومین اقدام اصلی بعد از هدف‏گذاری، تکنیک‏سازی به منظور تحقق اهداف طرح‏نمای مداخله‏ای است. تکنیک‏ها در قالب تکالیف لازم جلسات گوناگون طراحی‏شده برای راهنمای درمانی، محل توجه قرار می‏گیرند. در این قسمت، توجه به مقدمات زیر لازم است:

مقدمه اول: «محتوای تغییر» و «فرآیند تغییر» با هم فرق دارند

محتوای تغییر یعنی آنچه باید تغییر کند و این محتوا از درون نظریه شخصیت و آسیب‏شناسی روانی بیرون می‏آید؛ فرآیند تغییر یعنی چگونه تغییرکردنِ آن چیزی که باید تغییر کند. این فرآیند از شیوه‏های عملیِ درمانیِ هر نظریه بیرون کشیده می‏شود (نک.: همان، ۲۰۱۰). متمایزکردن محتوا و فرآیند در نگارش طرح‏نمای مداخله‏ای بسیار مهم است. طرح‏نماهای مداخله‏ای، در مرتبه اول از جهت محتوای تغییر (اهداف تغییر) و به تبع آن از جهت فرآیند تغییر (تکنیک‏ها) با هم تفاوت دارند.

مقدمه دوم: امکان اضافه‏کردن فرآیند به انواع ده‏گانه فرآیندهای تغییر وجود دارد

فرآیندهای تغییری که در ادامه مطرح می‏شود پیشنهادهایی در اختیار محققان اسلامی حوزه درمان قرار می‏دهد که محتوای اسلامی خود را در قالب این فرآیندها عرضه کنند و اگر حتی فرآیندی جدید دارند به اینها اضافه کنند. اما به نظر می‏رسد اضافه‏کردن فرآیندی جدید (یا سطحی از تغییر یا مرحله‏ای از مراحل