65
تدوین مداخلات روان‌شناختی مراحل و شیوه تدوین

از: پراچاسکا، دیکلمنت،۱ ولیسر،۲ و فاوا،۳ ۱۹۸۸) و از همین‏رو است که می‏توان انتظار داشت که قواعد حاکم بر تغییر، قواعد یکسانی باشد۴ که کشف آن می‏تواند نه‏تنها گوناگونی‏های موجود در مکاتب درمانی۵ مختلفی را که تغییر را نشانه گرفته‏اند سر و سامان بخشد بلکه به یافتن چارچوبی برای تدوین طرح‏نماهای مداخله‏ای نیز کمک کند.

وجود فرآیندهای مشترک در درمان، سبب پیدایش رویکرد تحلیل مقایسه‏ای نظام‏های روان‏درمانی شده که هدفش برجسته‏کردن بسیاری از شباهت‏های نظام‏ها با یکدیگر است (بی‏آنکه بخواهد تفاوت‏های بنیادی‏شان را کم‏رنگ جلوه دهد) تا از سردرگمی ناشی از تنوع آنها به‏خوبی کاسته شود (پراچاسکا و پراچاسکا، ۲۰۱۰). مهم‏ترین محصول مهم این فعالیت‏ها‏ تولید «مدل فرانظری»۶ است.

در این بخش با تکیه بر همین مدل فرانظری برآنیم که مدل پیشنهادی خود در طراحی طرح‏نماهای مداخله‏ای را پیشنهاد دهیم. مدل فرانظری در چارچوب درمان‏های یکپارچه‏نگر مطرح شده و در حقیقت نوعی مدل روان‏درمانی و ایجاد تغییر است (نک.: پراچاسکا و پراچاسکا، ۲۰۱۰). این الگو که در طول ۲۰ سال اخیر در تبیین مسائل مربوط به تغییر رفتار به طرز چشمگیری نیرومند شده است (پراچاسکا و

1.. DiClemente, C. C.

2.. Velicer, W. F.

3.. Fava, J.

4.. قواعد یکسانی که با کشف آنها بتوان تا حدی نظام واحدی را در نگارش راهنماهای درمانی متصور شد.

5.. بررسی تاریخچه روان‏شناسی از زمان اعلام موجودیت دانش روان‏شناسی به عنوان رشته علمی مستقل در اواخر سده نوزدهم میلادی تا کنون، نشان می‏دهد روان‏شناسان و درمانگران برای درمان اختلالات رفتاری و تسکین آلام روانی بشر، رویکردها، نظریه‏ها، شیوه‏ها و فنون فراوان و گوناگونی برای ایجاد تغییر به منظور درمان و رفع مشکل عرضه کرده‏اند (نک.: شریفی‏نیا، ۱۳۹۱) که چه‏بسا در ذهن کسی این شائبه را ایجاد کند که تغییر مد نظر در این درمان‏های مختلف، مفهومی است با اصول کاملاً متفاوت و جمع‏ناشدنی، و همین نقطه می‏تواند اساس برتری برخی درمان‏ها بر برخی دیگر شده باشد.

6.. transtheoretical


تدوین مداخلات روان‌شناختی مراحل و شیوه تدوین
64

مرحله عملیاتی‏سازی

بعد از آنکه گام‏های لازم در مرحله پیش‏عملیاتی برداشته شد، نوبت به مرحله تدوین طرح‏نمای مداخله می‏رسد. در ابتدا، برای تبیین هر چه روشن‏تر این مرحله، نیازمند مطالبی مقدماتی راجع به بحث «ایجاد تغییر» هستیم.

مقدمه

«ایجاد تغییر» را می‏توان یکی از اهداف اساسی و مشترک در اکثر مکاتب درمانی دانست. بر همین اساس، می‏توان هدف اساسی و مشترک در نگارش همه طرح‏نماهای مداخله‏ای را «ایجاد تغییر» دانست. در این میان، یکی از پرسش‏های مهم مطرح این است که آیا ایجاد تغییر در مکاتب گوناگون از نظم معینی پیروی می‏کند یا هر مکتبی در ایجاد تغییر، قواعد کاملاً اختصاصی دارد. بازگشت این پرسش به این مطلب است که آیا اساساً تغییر نظام‏مند است یا خیر. فایده کشف پاسخ‏گویی به این بحث در آن است که اگر مشخص شود قواعد کلی تغییر در مکاتب گوناگون یکسان است، این امکان به دست می‏آید که ضمن شناسایی این قواعد کلی، در نگارش طرح‏نماهای مداخله‏ای مختلف بتوان از این قواعد کلی استفاده کرد.

تغییر و تحول در موجودات زنده و غیرزنده دارای نظم معینی است (پیاژه، به نقل از: سیف و همکاران، ۱۳۷۳). همین نظم می‏تواند پایه شکل‏گیری فکری باشد که بر اساس آن عده‏ای از روان‏شناسان در صدد یافتن فرآیندهای مشترک در درمان (در ایجاد تغییر) برآیند؛ چراکه این نظم معین در نظام‏های درمانی مختلف می‏تواند قابل پیگیری و شناسایی باشد (نک.: لوبرسکی،۱ سینجر۲ و لوبرسکی،۳ ۱۹۷۵؛ پارلف، ۱۹۷۹، به نقل

1.. Luborsky, L.

2.. Singer, B.

  • نام منبع :
    تدوین مداخلات روان‌شناختی مراحل و شیوه تدوین
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1398
    نوبت چاپ :
    اول
    شمارگان :
    500
تعداد بازدید : 827
صفحه از 192
پرینت  ارسال به