کشف معنای اصلی، مستقیماً به منابع لغت موجود مراجعه کند و با کوشش نظام‏مند به معنای اصلی برسد. بدین‏منظور باید اقدامات زیر را انجام داد:

۱. تشکیل خانواده تعاریف لغوی: از آنجا که هر مفهوم ابعاد مختلفی دارد، ممکن است هر لغت‏شناس به بُعدی پرداخته باشد. لذا نخست باید تعریف‏های گوناگون لغت‏شناسان، شناسایی و جمع‏آوری شود. بدین‏منظور نخست به کتب لغت معاصر قرآن و کلام اهل بیت علیهم السلام مراجعه می‏شود، همچون العین، نوشته خلیل بن احمد فراهیدی، المنجد فی اللغة اثر علی بن الحسن هنایی، تهذیب اللغة اثر محمد بن احمد ازهری، معجم مقاییس اللغة اثر احمد ابن فارس. همچنین، برای یافتن تفاوت‏های دقیق معنایی بین واژه‏ها، افزون بر مراجعه به کتب لغت، محقق چند کار انجام می‏دهد: ۱. مراجعه به کتب غریب الحدیث^۱ همچون نهایة ابن‏اثیر؛ ۲. مراجعه به متون دینی و ادبی کهن همچون شعرها؛ ۳. مراجعه به کتب فروق اللغة که مرزها و ظرافت‏های بین واژه‏ها را بیان کرده است، مثل الفروق نوشته ابوهلال عسکری و فروق اللغات اثر حسام‏الدین طریحی؛ و ۴. مراجعه به واژه‏های متضاد.

۲. بررسی دیدگاه لغت‏شناسان: در اقدام بعدی، این دیدگاه‏ها به منظور فهم دقیق مفهوم و جنبه‏های آن به‏ترتیب، به صورت زیر بررسی و تحلیل می‏شود:

 مؤلفه یا مؤلفه‏های اصلی هر تعریف مشخص می‏شود.

 مصادیق متفاوت هر واژه جمع‏آوری، و وجه مشترک همه آنها مشخص می‏شود. این کار به کشف گوهر معنا کمک می‏کند.

 دیدگاه خاص هر لغت‏شناس مشخص و تحلیل می‏شود.

 مقایسه دیدگاه‏های متفاوت لغت‏شناسان و جمع‏بندی نهایی با هدف مشخص‏کردن دیدگاه نهایی آنها درباره واژه مد نظر.

ب - گام دوم: تعریف اصطلاحی

پس از فهم تعاریف لغوی، نوبت به تعاریف اصطلاحی می‏رسد. هرچند هدف

بررسی یافته‏های دو مرحله قبل است (پسندیده، ۱۳۹۶). در ادامه به توضیح مختصر هر یک از مراحل سه‏گانه اشاره می‏کنیم.^۱

مرحله نخست: واژه‏پژوهی لغوی

نخستین مرحله در شناخت مفاهیم، بررسی واژه مد نظر است. این مرحله نیاز به گام‏های ذیل دارد:

الف - گام اول: تعریف لغوی

اهمیت آگاهی‏یافتن و فهم دقیق معنای لغوی از آن‏رو است که معمولاً مراد دین از هر واژه، با تفاوت‏ها و تغییراتی، همسو با معنای لغوی آن است.

برای تحقق این گام نیاز به فهم گوهر یا روح معنای واژه داریم. روح یا گوهر معنا، مفهوم اولیه و اصلی واژه است که به‏مرور در مصادیق متعدد استعمالات مختلفی پیدا کرده که گاه به هم نزدیک و گاه از هم دورند. معمولاً معنای اصلی واژه، یک یا دو (و ندرتاً بیش از دو) معنا است. مثلاً معنای اصلی «کافر» که در تمام کاربردهای متفاوت ریشه «کفر» جاری است، پوشاندن و محوکردن است که در مصادیق مختلف «بی‏ایمان»، «تاریکی شب»، «دریا»، «نهر»، «کشاورز»، «ابر تیره»، «مرد سر تا پا مسلح»، و... استعمال شده است.^۲ ابن‏فارس همه این معانی را به یک چیز، یعنی «پوشاندن»، برمی‏گرداند.

شیوه لغویان، عرضه معنای استعمالی واژه است، خواه این معانیِ استعمال‏شده، معانی اصلی باشند یا مجازی. از سویی، لغویان در پی یافتن و تمایزنهادن میان معنای نخستین واژه با معانی دیگر نیستند. از این‏رو لازم است پژوهشگر برای