45
تدوین مداخلات روان‌شناختی مراحل و شیوه تدوین

فصل دوم: مباحث مقدماتی در تدوین راهنمای مداخلات

همان‏گونه که اشاره شد، راهنمای درمانی وسیله‏ای برای مشخص‏کردن روش‏های مداخله‏ای به‏کاررفته در طول دوره درمان است (لونگن، آلبرت، و جانسون، ۱۹۹۸) و هدف اساسی آن مشخص‏کردن مداخلات و عرضه راهنمایی‏هایی به درمانگران برای اجرای صحیح آن درمان است. بر این اساس، در این فصل مباحثی درباره شیوه تدوین طرح‏نمای مداخلات مطرح خواهد شد.

شیوه تدوین طرح‏نمای مداخلات

در فرآیند تدوین طرح‏نمای مداخلات، توجه به وجود دو نقش کلی در قالب متغیر مستقل و متغیر وابسته اهمیت بسیار دارد. متغیر وابسته در طرح‏نما، همان «مهارت»، «مشکل» یا «اختلال»‏ی است که به عنوان هدف، طرح‏نما به دنبال ایجاد، تقویت یا تغییردادن آن است. متغیر مستقل نیز متغیری است که با دست‏کاری نظام‏مند آن در قالب طرح‏نما، هدفِ ایجاد تغییر در متغیر وابسته پیگیری می‏شود. به بیان روشن‏تر، هدف محققان در نگارش طرح‏نماها آن است که برای متغیر مستقل بسته‏های مداخلاتی (آموزشی و درمانی) بسازند تا از طریق اعمال آنها بتوانند میزان متغیر وابسته را افزایش یا کاهش دهند. مثلاً محققی در تحقیق خود «افسردگی» را متغیری وابسته در نظر می‏گیرد و برای کاهش نشانگان یا درمان آن، بسته‏ای مداخلاتی مثلاً «بسته خودنظم‏جویی» می‏سازد.

در نگاهی کلی، برای تدوین طرح‏نمای مداخلات می‏توان دو مرحله اصلی متصور شد: مرحله پیش‏عملیاتی و مرحله عملیاتی‏سازی.


تدوین مداخلات روان‌شناختی مراحل و شیوه تدوین
44

خصوص سوء‏استفاده از مواد مطرح شد (جانگسما و پترسون، ۱۳۸۹). تا قبل از آن، بیشتر عرضه‏کنندگان خدمات درمانی به تهیه طرح خلاصه اکتفا می‏کردند که برای بیشتر مراجعان یکسان بود. در نتیجه مراجعان با توجه به میزان تلاششان، از دریافت درمان‏های روان‏شناختی اطمینان نداشتند. اهداف بلندمدت مبهم بود، اهداف کوتاه‏مدت مطرح نمی‏شد، و مداخله‏ها برای همه مراجعان به‏یکسان به کار برده می‏شد. داده‏های حاصل از درمان قابل اندازه‏گیری نبود، نه عرضه‏کنندگان خدمات درمانی و نه مراجعان واقعاً نمی‏دانستند چه زمانی درمان به پایان می‏رسد. ایجاد نخستین طرح‏های مقدماتی درمان به دلیل وجود این مشکلات بود (همان).

مقایسه طرح درمانی با راهنمای درمانی

با طی‏کردن فرآیند طراحی راهنمای درمانی، درمان مشخص می‏شود و شیوه کلی اجرای آن نیز صورت‏بندی دقیقی می‏یابد. به یک معنا می‏توان گفت مخاطب اصلی راهنمای درمان درمانگران‏اند و در پرتو راهنمای درمان می‏توان درمان و درمانگران را ارزیابی کرد. اما هدف اساسی طرح درمانی عرضه مراحل لازم درمان از سوی درمانگر یا مشاور به مراجع است. به این معنا که مخاطب اصلی طرح درمان، مراجع است و در پرتو طرح درمان می‏توان سیر درمان شخصی درمانجو را ارزیابی کرد. همچنین، افزون بر مهیاشدن امکان ارزیابی نحوه عملکرد درمانگر می‏توان نحوه عملکرد مراجع را نیز سنجید.

در واقع، درمانگر برای اجرایی‏کردن دستورالعمل‏های درمانی (راهنمای درمان)، مطابق شرایط مراجع، نوع مشکل، شدت مشکل، عوامل شکل‏دهنده مشکل، و... محتوای راهنمای درمانی و در صورت لزوم نحوه چینش عرضه مطالب را در راهنمای درمانی تغییر می‏دهد و طرح متناسب (طرح درمان) با حال مراجع را تنظیم می‏کند.

  • نام منبع :
    تدوین مداخلات روان‌شناختی مراحل و شیوه تدوین
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1398
    نوبت چاپ :
    اول
    شمارگان :
    500
تعداد بازدید : 837
صفحه از 192
پرینت  ارسال به