27
تدوین مداخلات روان‌شناختی مراحل و شیوه تدوین

۱. بر اساس خاستگاه مداخله

ریچاردز و برگین (۱۹۹۷، به نقل از: وست، ۱۳۸۷) نوعی از مداخلات را تحت عنوان «مداخلات معنوی» وارد مشاوره و روان‏درمانی کرده‏اند؛ مداخله‏هایی همچون دعاکردن برای مراجعان و ترغیب آنان به دعاکردن، بحث درباره مسائل الهی، استفاده از نوشته‏های کتاب‏های مقدس در درمان، و... که جزء مداخله‏های معنوی به حساب آورده‏اند. بدین‏ترتیب بر اساس نوع خاستگاه اولیه مداخله می‏توان نوعی از تقسیم‏بندی برای مداخلات را تقسیم مداخله‏ها به دو نوع دانست:

o مداخله‏های معنوی، که خاستگاه اولیه آن معنویت و دین است.

o مداخله‏های روان‏شناختی،‏ که خاستگاه اولیه آن مکاتب درمانی مختلف است (نک.: همان). در این خصوص نیز بر اساس مکاتب مختلف مطرح در روان‏درمانی همچون مکتب روان‏پویشی، رفتارگرایی، و انسان‏گرایی مداخلات مختلفی را می‏توان دسته‏بندی کرد.

۲. بر اساس گروه هدف در مراجعان

می‏توان مداخلات را با توجه به «حوزه‏های مختلفِ هدف» نیز تقسیم‏بندی کرد. مثلاً می‏توان به مداخلات در دو حوزه زیر اشاره کرد:

o مداخلات در حوزه کودک: آثار مکتوب متعددی در این زمینه وجود دارد که مشتمل بر مخزنی از مداخلات برای درمان مشکلات رفتاری کودکان است؛ همچون «سنجش و درمان مشکلات دوران کودکی» (کارولین و گوردون، ۱۳۸۵) یا «روان‏شناسی بالینی کودک (روش‏های درمانگری)» (موریس و کراتوچویل، ۱۳۸۹).

o مداخلات در حوزه زوجینی: آثار مکتوب فراوان در این زمینه را نیز می‏توان مصداقی برای وجود مداخلات به منظور مشاوره و روان‏درمانی در این حوزه دانست؛ آثاری همچون «زوج‏درمانی: ارزیابی و معاینه» (بینا، شهریاری، و اسلامیان، ۱۳۹۱).


تدوین مداخلات روان‌شناختی مراحل و شیوه تدوین
26

از آنجا که انواع «مداخله»‏ها شاکله اقدامات لازم در روان‏درمانی، مشاوره و راهنمایی را تشکیل می‏دهد، در ادامه به بحث مداخله و انواع آن می‏پردازیم.

مداخله

«مداخله»۱ اسم عامی است که درباره هر روش یا عملی به کار می‏رود که برای قطع، مداخله در، و/یا تعدیل فرآیندهای جاری طرح‏ریزی شده است. از سویی در روان‏درمانی، قطع الگوهای رفتاری غیرانطباقی را مداخله می‏گویند (نک.: پورافکاری، ۱۳۹۲). به بیان دیگر، مداخله به رهبری، راهنمایی یا نفوذ درمانگر در اعمال مراجع گفته می‏شود (شعاری‏نژاد، ۱۳۷۵). بنابراین، مداخله هر فعالیتی است که درمانگر برای کمک به مراجع جهت حصول اهداف عینی طرح‏ریزی می‏کند. برای هر هدف عینی‏ حداقل باید یک مداخله وجود داشته باشد (جانگسما۲ و پترسون،۳ ۱۳۸۹).

چنان‏که گذشت، مداخله متضمن ایجاد تغییر است و در حقیقت، مداخله هسته درونی «راهنمایی»، «مشاوره»، و «روان‏درمانی» را تشکیل می‏دهد. «ایجاد تغییر»‏ی که در مداخله مطرح است نیاز به دو طرف دارد که در آن یک نفر (راهنما، مشاور یا روان‏درمانگر) شخص دیگر (مراجع) را تحت تأثیر قرار می‏دهد.

انواع مداخله

بررسی ادبیات مداخله‏ها در متون مختلف روان‏شناسی، نشان از وجود انواع مداخلات و امکان دسته‏بندی‏های مختلف در آنها دارد. البته گاه ملاحظه می‏شود که در تقسیم‏بندی، به ملاک‏ها تصریح نشده است اما در بررسی پژوهش‏های مختلف انجام‏شده می‏توان این ملاک‏ها را مشاهده کرد. در اینجا به برخی از مهم‏ترین این ملاک‏ها (تصریح‏شده و تصریح‏نشده) اشاره می‏شود:

1.. intervention

2.. Jongsma, A. E.

3.. Peterson, L. M.

  • نام منبع :
    تدوین مداخلات روان‌شناختی مراحل و شیوه تدوین
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1398
    نوبت چاپ :
    اول
    شمارگان :
    500
تعداد بازدید : 771
صفحه از 192
پرینت  ارسال به