نوشتار بحث‏های درمانی و مداخله‏ای است، ابتدا آشنایی اجمالی با برخی مفاهیم همچون «مدل»، «درمان»، «مداخله»، «روان‏درمانی»، «مشاوره»، «تکنیک»، و «سطوح مداخله» لازم است که در همین فصل به آن می‏پردازیم. در ادامه، در فصل دوم، به مباحث مقدماتی در تدوین راهنمای مداخلات اشاره می‏کنیم. در فصل سوم، راهنمایی‏های عملیاتی برای تدوین طرح‏نمای مداخلات بررسی می‏شود. در نهایت، در فصل چهارم، مدلی مرحله‏ای عرضه می‏شود که بر اساس آن، مراحل لازم برای واردکردن راهنمای درمانی محقق‏ساخته به چرخه اثبات اصل امکان، کارآمدی، اثربخشی و کارآیی، محل بحث قرار می‏گیرد.

لازم به ذکر است که این مجموعه گام کوچکی است در مسیر دانش‏افزایی؛ گامی که در میانه راهی است که پیش از آن دیگران در این مسیر گام‏های بزرگی برداشته‏اند و بعد از آن نیز محققان گام‏های بزرگی برخواهند داشت. تلاشی است برای عرضه راهکاری پیشنهادی و عملیاتی به منظور تدوین طرح‏نماهای مداخله‏ای. برای آماده‏سازی این اثر، تلاش نگارنده به سرانجام نمی‏رسید مگر به لطف استادان عزیزی که این تلاش را از نگاه دقیق، مشفقانه و اثربخش خود محروم نساختند. از این‏رو لازم است، از استاد گران‏مایه، حجه‏الاسلام والمسلمین دکتر عباس پسندیده (حفظه‏ اللّٰه)، مدیر محترم گروه روان‏شناسی اسلامی پژوهشگاه دارالحدیث، همچنین از استادان عزیز، محققان گروه روان‏شناسی پژوهشگاه، آقایان حجج اسلام دکتر حمید رفیعی ‏هنر و دکتر مهدی عباسی و جناب آقای دکتر محمدتقی تبیک (حفظهم ‏اللّٰه) کمال سپاس و امتنان را دارم.

شایان ذکر است، اثر حاضر در زمره نخستین تلاش‏های شکل‏گرفته در این موضوع است. لذا نیازمند راهنمایی استادان، محققان و دوستان عزیز برای تکمیل اثر و عرضه هر چه غنی‏تر و بهتر آن در آینده به دنیای علم است.

الحمد للّٰه رب العالمین

علی صادقی‏سرشت

۲۹/۱/۱۳۹۵

اسلامی در موضوع خانواده (دولت‏خواه، ۱۳۹۲)، اثربخشی درمانگری توحیدی بر مؤلفه‏های شخصیت و مؤلفه‏های بالینی (هادی، ۱۳۸۷)، طراحی زناشویی درمانگری با رویکرد دینی (جدیری، ۱۳۹۵)، زوج‏درمانی مبتنی بر خودنظم‏دهی اسلامی (جهانگیرزاده، ۱۳۹۶)، بسته ‏درمانی قرب به خدا بر اساس اندیشه اسلامی برای درمان افراد مضطرب (آیینه‏چی، ۱۳۹۷)، الگوی درمانی خودنظم‏جویی برای افسردگی بر اساس منابع اسلامی (رفیعی ‏هنر، ۱۳۹۶)،‏ تدوین بسته درمانی لذت‏بری سعادت‏نگر برای افسردگی بر اساس منابع اسلامی (عباسی، ۱۳۹۷).

این پژوهش‏ها به دو دسته تقسیم می‏شود: دسته اول پژوهش‏های صرفاً نظری است که به صورت عملیاتی به حوزه مشاوره و درمان به منظور رفع مشکلات و اختلالات مرتبط با پژوهش انجام‏شده نپرداخته است؛ دسته دوم که به تدوین بسته‏های درمانی به منظور تکمیل کارهای پژوهشی نظر داشته است.

آنچه کمبودش در هر دو دسته از پژوهش‏های روان‏شناسان دینی به چشم می‏خورد، نبود شیوه‏نامه‏ای مشتمل بر چارچوبی مشخص و مدون برای تدوین بسته مداخلات (آموزشی، مشاوره‏ای، درمانی) است. تحقیق حاضر بر آن است که مراحل گام به گام تبدیل‏شدن «ایده نظری» به «روش درمانی مؤثر» را در قالب طرحی نظام‏مند مد نظر قرار دهد. به بیان دیگر، بر آن است که اقدامات لازم برای ساخت نوعی مداخله روان‏شناختی (مبتنی بر محتوای اسلامی) را از ابتدای شکل‏گیری پایه‏های نظری مفاهیم تا زمان به‏کارگیری عملی نتایج پژوهش در اتاق درمان و تثبیت نهایی درمان تبیین کند و به عنوان راهنمایی نظری و عملی برای محققان این عرصه (خصوصاً افرادی که در ابتدای کار تحقیق هستند) محل توجه قرار دهد.

کوتاه سخن آنکه، هدف اصلی این تحقیق تبیین مدلی پیشنهادی برای طراحی مداخلات است. البته برای رسیدن به این هدف، سعی بر آن است که با نگاهی جامع و البته فراخور این نوشتار مختصر، اقدامات اولیه و لازم قبل از تدوین مداخله نیز محل توجه واقع شود. برای نیل به این اهداف، و از آنجا که محور این