حذف رفتار ناخواسته استفاده می‏شود (واندن‏بوس، ۱۳۹۱).

طبق این فرآیند در موقعیت‏هایی که مراجعان نمی‏توانند نشانه‏های اغواکننده را تغییر دهند یا از آن اجتناب کنند بهترین شیوه آن است که پاسخ به چنین نشانه‏ها و محرک‏هایی تغییر یابد. مثلاً در موقعیتی استرس‏آمیز یا اضطراب‏آور، به جای پناه‏بردن به مصرف مواد مخدر یا الکلی، از جانشین‏های سالمی نظیر فنون تنش‏زدایی، تن‏آرامی و آرامش عضلانی استفاده شود.

در حقیقت، شرطی‏سازی تقابلی مستلزم یادگیری رفتارهای سالم‏تری است که می‏تواند جایگزین رفتارهای ناسالم شود. فنون شرطی‏سازی تقابلی عبارت است از: حساسیت‏زدایی، جرئت‏ورزی، و تقابل‏های شناختی با خودسنجی‏های نامعقولی که مولد استیصال و پریشانی است (مادوس و تانگنی، ۲۰۱۰).

۷. مدیریت وابستگی (مدیریت تقویت)^۱

مدیریت وابستگی به تنظیم مدیریت تقویت گفته می‏شود که با توجه به چنین پرسش‏هایی انجام می‏شود: چه کسی تقویت‏کننده‏ها را عرضه می‏کند؟ چه مقدار تقویت برای چه مقدار کار در نظر گرفته می‏شود؟ تقویت‏کننده چه زمانی عرضه می‏شود؟ تقویت شامل چه چیزهایی می‏شود؟ (واندن‏بوس، ۱۳۹۱).

به بیان دیگر، پیامدهای رفتار، رفتار را کنترل می‏کند. اگر تقویت یا تنبیهی به پاسخ خاصی وابسته شود به‏ترتیب احتمال پاسخ را افزایش یا کاهش می‏دهد. ارتباط بین تقویت و تنبیه (پیامد) با پاسخ، نشانگر وابستگی بین این دو است و اگر تغییر در رفتار فرد ناشی از تغییردادن وابستگی‏ها (اصلاح تقویت‏ها و تنبیه‏ها) در محیط باشد، آن را کنترل یا مدیریت وابستگی می‏نامیم. بر اساس همین اصل، که اصل شرطی‏سازی کنشگر است، می‏توان با پاداش‏دادن به تغییرات مثبت رفتاری،

این فرآیند رفتاری بر این فرض مبتنی است که اجتناب از محرک‏ها یا تغییر نشانه‏ها، احتمال درگیرشدن شخص در رفتار آسیب‏زا را کاهش می‏دهد. مثلاً مراجعانی که در محیط‏های خاصی مانند کافه، که در آن تجربه مصرف مواد و خوش‏گذرانی دارند، به مصرف مواد یا الکل تحریک می‏شوند، باید از حضور در آن موقعیت اجتناب کنند تا کمتر با مصرف مواد درگیر شوند. یا مثلاً سر و صدا، گرما و... این احتمال را تشدید می‏کند که اگر زوج‏های ناراحت بخواهند درباره مسائل اختلافی بحث کنند مجادله‏شان پرخاشگرانه خواهد بود.

نشانه‏هایی که می‏تواند فرد را درگیر رفتار مشکل‏زا کند ممکن است منبع درونی یا بیرونی داشته باشد. مناسب‏ترین رویکرد برای شناسایی و مهار محرک‏ها فنون شناختی‏رفتاری است. بر اساس این رویکرد ابتدا باید همه محرک‏های راه‏انداز یا موقعیت‏های ماشه‏چکان درونی مثل تخیلات، رؤیاها، آرزوها، تمایلات و انتظارات و عوامل تأثیرگذار بیرونی مثل افراد، موقعیت‏ها و رویدادها و زمینه‏های تداعی‏کننده رفتار نابهنجار شناسایی شود که قبلاً در فرآیندهای خودارزیابی مجدد و ارزیابی مجدد محیطی انجام شده است. در این فرآیند ضمن یادآوری محرک‏های مزبور، فنون اجتناب یا تغییر آنها به مراجع آموخته می‏شود و از او می‏خواهند که به عنوان تکلیف منزل آنها را در فاصله جلسات درمانی تمرین کند (شریفی‏نیا، ۱۳۹۱).

۶. شرطی‏سازی تقابلی^۱

شرطی‏سازی تقابلی نوعی روش آزمایشی است که در آن، حیوانی که قبلاً به گونه‏ای شرطی شده است که در برابر محرک به شیوه‏ای خاص پاسخ دهد، اکنون به ‏گونه‏ای آموزش می‏بیند که در برابر همان محرک، پاسخی متفاوت و مغایر با پاسخ اول تولید کند. همین اصل، زیربنای بسیاری از فنونی است که در رفتاردرمانی به قصد کاهش و