فصل پنجم: همراه با راهنمایان

(إِنَّما أنْتَ مُنْذِرٌ وَ لِكُلِّ قَوْمٍ هادٍ)

(وَجَعَلْناهُمْ أئِمَّةً يَهْدُونَ بِأمْرِنا)

اشاره

قرآن به ضرورتِ انتخاب راهنما براي طي مسير حيات ديني به منظور دستيابي به مقصد اصلي تاکيد زيادي دارد. مراد از راهنما، انساني است که به امداد الهی، انسان‌هاي ديگر را در مسير زندگي هدايت و در چالش‌هاي فرارو گره گشايي ميکند، به گونهاي که این هدایت، رضايت الهی از عملکرد انسان را به دنبال دارد، نه اينکه تنها به ظاهر مشکلي را حل کرده یا نیازی را برآورده باشد.

مطابق سنن الهی در تاريخ، انسان‌هاي هر دوره‌اي داراي يک راهنما هستند.^۱ آيات قرآن به اين سنت با دو تعبير اشاره دارند:

مخاطبان معرفي نموده و در نگاهي دل‌انگيز، تجلي بيروني اخلاق آن حضرت را تجسمي از «تبلور عيني قرآن» خوانده است.^۱

افزون بر آنچه گذشت، پيامبر اسلام نيز راز بعثت خود را «تتميم مكارم اخلاق» خوانده و سند بعثت آن حضرت همين قرآن است؛ ازاین‌رو نمی‌توان از مسائل و نکات اخلاقی قرآن غافل شده و تشريعات آن را در اين بُعد حساس و انسان‌ساز ناديده گرفت؛ چرا که قرآن کتاب حيات، درس زندگي و بيان راه و روش خوشبختي است.

بدین ترتیب «اخلاق قرآني» بخشي از اعجاز محتوايي و تشريعي قرآن به‌شمار می‌رود؛ این کتاب آسمانی براي حسنات اخلاقي، كه تنها راه تزكيه نفس از آلودگيهاست، اهميت زيادي قائل شده و پیشوایان معصوم، نزديك‌ترين مسلمان را در قيامت به خود، خوش‌اخلاق‌ترين آنان معرفي كرده‌اند؛ چنان که رسول خدا در بيانی نافذ ميفرمايد: «أقْرَبُكُمْ غَداً مِنّي فِي الْمَوْقَفِ أصْدَقُكُمْ لِلْحَدِيْثِ وَ أداكُمْ لِلْأمانَةِ وَ أوْفاكُم بِالْعَهْدِ وَ أحْسَنُكُمْ خُلْقَاً وَأقْرَبُكُمْ مِنَ النّاسِ: نزديك‌ترين شما به من در روز قيامت، راستگوترين شما و ادا كننده امانت و وفادارترين شما به پيمان و خوش اخلاق‌ترين شما و نزديك‌ترين شما به مردم است».^۲