55
انسان در تراز قرآن

د ـ رحمت يا اختلاف

در نگاه برخي از مفسران پیشین و معاصر، مطابق آيه (وَ لَوْ شاءَ رَبُّكَ لَجَعَلَ النَّاسَ اُمَّةً واحِدَةً وَ لا يَزالُونَ مُخْتَلِفِينَ إِلَّا مَنْ رَحِمَ رَبُّكَ وَ لِذلِكَ خَلَقَهُمْ)۱: «و اگر پروردگار تو می‏خواست، بی‌گمان همه مردم را امت واحدی قرار می‏داد؛ درحالی كه پيوسته در اختلاف هستند، مگر كسانی كه پروردگار تو به آنان رحم كرده، و برای همين آنان را آفريده است». رحمت الهی، به عنوان هدف آفرينش انسان بيان شده است؛۲ چنین معنایی در روايات تفسيري شيعه و سني نيز به ‌چشم می‌خورد.۳ مراد از رحمت را برخي دين اسلام۴ و برخي دیگر آن را هدايت به حق و آيين حنیف۵ دانسته‌اند كه با همديگر قابل جمع بوده و ميان آنها تنافي وجود ندارد.

در مقابل ديدگاه یاد شده، برخي نيز «لِذلِكَ خَلَقَهُمْ» را به «اختلاف» معنا كرده‌اند؛ يعني خداوند انسان‌ها را به خاطر اختلاف آفريده،۶ تا با يكديگر اختلاف داشته باشند و تنها گروهي كه مشمول رحمت الهی مي‌شوند، هدايت و نجات خواهند يافت. برخي نيز در تایید این دیدگاه به آيات ديگري چون (فَرِيقٌ فِي الْجَنَّةِ وَ فَرِيقٌ فِي السَّعِيرِ)۷ استناد

1.. هود: ۱۱۸ ـ ۱۱۹.

2.. التبیان فی تفسیر القرآن، ج‏۶، ص۸۴؛ المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏۱۱، ص۶۳؛ تفسیر نمونه، ج‏۹، ص۲۸۱.

3.. تفسير نور الثقلين، ج‏۲، ص۴۰۴؛ الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج‏۳، ص۳۵۶.

4.. التفسیر، ج‏۲، ص۳۰۲.

5.. أحكام القرآن، ج‏۳، ص۱۰۷۱.

6.. التحریر والتنویر، ج‏۱۱، ص۳۵۰؛ الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج‏۲، ص۴۳۸ .

7.. شورا: ۷.


انسان در تراز قرآن
54

آسمان و زمين و چگونگي تسخير و تدبير در درازناي تاريخ به مدد عقل و تجربه عيني، يقين می‌یابد که آفريدگار هستي از قدرتي بی‌همتا، دانشي ژرف و نگاهی نکته‌سنج و دقیق برخوردار است.۱ لازمه چنين آفریدگاری اين ا‌ست که انسان‌ها از او استعانت جسته و مراقب اعمال خود در فراروی او باشند۲ و مطابق الگوي الهی، به تدبير زندگی خویش همت گمارند؛ چرا که دانش انساني در احاطه بر خود، بسیار ناچيز است، چه رسد به ارائه برنامه‌اي جامع براي مديريت حيات فردي و اجتماعي خویش و دیگران.

يکي از مفسران با اشاره به اهمیت آگاهي یافتن از هدف‌ یاد شده و نقش تربیتی آن با توجه به جايگاه آيه در سوره طلاق، می‌نویسد:

چه تعبير جالبی كه هدف اين آفرينش عظيم را آگاهی انسان از صفات خدا از علم و قدرت او می‏شمرد كه آگاهی از اين دو صفت برای تربيت انسان كافی است. انسان بايد بداند او بر تمام اسرار وجودش احاطه دارد و از همه اعمالش با خبر است، و نيز بداند وعده‏هايش در زمينه معاد و رستاخيز، در زمينه پاداش و كيفر و در زمينه وعده پيروزی مؤمنان، تخلف ناپذير است. آری خدايی كه چنين «علم» و «قدرتی» دارد و نظام عالم هستی را اداره می‏كند، اگر احكامی در زمينه زندگی انسان‌ها، در رابطه با طلاق و حقوق زنان قرار داده، همگی روی حساب دقيق و متقن است.۳

1.. التحریر والتنویر، ج‏۲۸، ص۳۰۶؛ تقريب القرآن إلى الأذهان، ج‏۵، ص۴۴۹ .

2.. تفسیر من وحی القرآن، ج‏۲۲، ص۳۰۲.

3.. تفسیر نمونه، ج‏۲۴، ص۲۶۳.

  • نام منبع :
    انسان در تراز قرآن
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
    شمارگان :
    1000
تعداد بازدید : 5707
صفحه از 212
پرینت  ارسال به