35
انسان در تراز قرآن

خير کثير

واژه «تبارک» از ريشه «برک» به معناي ثبوت خير الهی در يک چيز به گونه‌ای فزاینده و دائمی است.۱ مفهوم تبارک در باره خداوند به‌ اين معناست که از جود و فيض الهی، خير کثير عايد انسان مي‌شود؛ و از آنجا که خلق در اصل به معناي تقدير است، خير کثير در تقدير انسان نهفته است: يعني ايجاد شيء و ترکيب اجزاي آن به گونه‌اي که تناسب و سازواری دروني و بيروني داشته و از آن خير کثير انتشار يابد؛۲ بدین ترتیب، این سازوکار آفرينش انسان، شايسته تعظيم است؛۳ و کاربرد اين جمله به معناي عظمت آفرينش انسان و خير جاري در وجود وی خواهد بود.۴ به همین ترتیب در آيه (انَّ رَبَّكُمُ اللَّهُ الَّذي خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأرْضَ في‏ سِتَّةِ أيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوی‏ عَلَی الْعَرْشِ يُغْشِي اللَّيْلَ النَّهارَ يَطْلُبُهُ حَثيثاً وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ وَ النُّجُومَ مُسَخَّراتٍ بِأمْرِهِ ألا لَهُ الْخَلْقُ وَ الْأمْرُ تَبارَكَ اللَّهُ رَبُّ الْعالَمينَ)۵ نیز خداوند از ساختار تبارک براي آفرينش آسمان‌ها و زمين بهره جسته که خود اشاره به وجود سازوکاری بس پیچیده و شگفت‌آور در آفرینش آسمان‌ها و زمین است.

تناسب و سازواری

به باور گروهی از اندیشمندان، راز احسن بودن آفرینش انسان در ابداعي بودن هيئت، استواري در خلق، دقت در تکوين و نیز تناسب و سازگاري

1.. مفاتیح الغیب، ج‏۲۳، ص۲۶۶.

2.. المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏۱۵، ص۲۲.

3.. التبیان فی تفسیر القرآن، ج‏۷، ص۳۵۳ .

4.. التحریر والتنویر، ج‏۱۸، ص۲۲ .

5.. اعراف، ۵۴ .


انسان در تراز قرآن
34

مِنَ اللَّهِ حُكْماً)۱، «گرايش و آيين»:۲(صِبْغَةَ اللَّهِ وَ مَنْ أحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَةً)۳ معرفي ميکند؛ وصف‌های یاد شده، نشانگر اين است که فعل خداوند داراي تمامي مراتب کمال و جمال بوده و پيشنهادي بهتر يا برتر براي جايگزيني با آن نميتوان ارائه داد.۴

از جمله مواردي که خداوند در قرآن، از تعبير (أحْسَنَ الْخالِقينَ) در توصيف آفرينش گزارش کرده، آفرینش انسان است؛ برای مثال در آيه (ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَةَ عَلَقَةً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَةَ مُضْغَةً فَخَلَقْنَا الْمُضْغَةَ عِظاماً فَكَسَوْنَا الْعِظامَ لَحْماً ثُمَّ أنْشَأْناهُ خَلْقاً آخَرَ فَتَبارَكَ اللَّهُ أحْسَنُ الْخالِقينَ)۵ پس از پایان آفرينش انسان به خود تبريک گفته و این آفرینش را از جلوههاي خلقت احسن خوانده است؛ ويژگي «احسن» در دو آيه (لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ في‏ أحْسَنِ تَقْويمٍ)۶ و (وَ صَوَّرَكُمْ فَأحْسَنَ صُوَرَكُمْ)۷ به ترتيب براي بیان ترکيب هندسي و چهره‌پردازي انسان بيان شده است.

انسان، تبلور آفرينش احسن

تبيين جلوههاي احسن بودن آفرینش انسان از جمله دغدغههاي مفسران بوده است؛ در ادامه مهمترين ديدگاه‌های مفسران را در این باره مورد بررسی قرار می‌دهیم.

1.. مائده: ۵۰.

2.. التبیان فی تفسیر القرآن، ج‏۱، ص۴۸۵؛ مفاتیح الغیب، ج‏۴، ص۷۵.

3.. بقره: ۱۳۸.

4.. التحریر والتنویر، ج‏۱۸، ص۲۲.

5.. مؤمنون: ۱۴.

6.. تين: ۴.

7.. تغابن: ۳؛ غافر: ۶۴.

  • نام منبع :
    انسان در تراز قرآن
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
    شمارگان :
    1000
تعداد بازدید : 5668
صفحه از 212
پرینت  ارسال به