175
انسان در تراز قرآن

فلسفه و حكمت حرام

تحريم محرمات و خبائث در قرآن، بر مبنای حكمت بوده و بر مصالح و مفاسدي استوار است كه برخي از آنها به‌اجمال در متن آيات و روايات آمده و به برخي نيز بشر در پرتو تجربه و دانش روز، دست يافته است؛ البته دستاوردهاي بشري در تبيين حكمت، قطعی نبوده و در حد احتمال علمي مطرح‌اند. در تبیین حكمت وجود حلال و حرام در شريعت، برخی آن را «اختبار» و شناخت درجه مجاهدت نفس در عمل به حلال‌ها و ترك حرام‌ها دانسته‌اند؛۱ در تحليلي ديگر، حرام‌هاي شرعي، «خبيث» بوده و باعث ضرر و زیان به بدن و دين خواهند بود؛۲ همچنین پیرامون خوردني‌ها و نوشيدني‌هاي حرام نيز قرآن‌پژوهان و دانشمندان علوم تجربي بر این باورند كه استفاده از آنها دارای آثار زيانبار جسماني و رواني بوده و ازاین‌رو به خودداری از آنها توصیه می‌کنند؛ ازاین‌منظر، برخي دليل تحريم ميته را وجود مضرات و عامل انعقاد خون در آن دانسته۳ و سبب تحريم خون را نيز وجود انواع ميکروب‌ها می‌دانند؛ چرا که خون محيطي آماده براي رشد ميکروبهاست؛۴ زیان‌بار بودن استفاده از گوشت خوك نيز امروزه به تجربه اثبات شده و علم جديد نيز پرده از برخي مفاسد آن برداشته است؛۵ افزون بر اینکه برخي نيز توجيهاتي

1.. همان، ج۷، ص۱۵.

2.. همان، ج۹، ص۱۲۱.

3.. همان، ج۸، ص۷۹.

4.. همان.

5.. إرشاد الأذهان إلی تفسیر القرآن، ج۲، ص۳۰۶.


انسان در تراز قرآن
174

خبائث

«خبائث» عنوان كلي ديگري براي چیزهای حرام است كه تنها در آيه (الَّذينَ يتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِي الْأُمِّي الَّذي يجِدُونَهُ مَكْتُوباً عِنْدَهُمْ فِي التَّوْراةِ وَ الْإِنْجيلِ يأْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَ ينْهاهُمْ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ يحِلُّ لَهُمُ الطَّيباتِ وَ يحَرِّمُ عَلَيهِمُ الْخَبائِثَ...)؛۱ در اين آيه، تحريم خبائث از «اهداف» رسالت حضرت محمد صلی الله علیه و آله ياد شده است.

برخي از پیروان مذهب شافعی در تبيين «يحرّم عليهم الخبائث» گفته‌اند منظور حرام بودن چیزهایی است که عرب خبيث بشمارد؛ يعني حيواني که در آيات و روايات، دستور خاصي مبنی بر حلال و حرام بودن آن و نیز امر و نهي نسبت به قتل آن وجود نداشته باشد، در اين صورت چنانچه اعراب آن را طيب به شمار آورند، حلال بوده و اگر خبيث بدانند، حرام است؛ دليل اين گروه از فقهيان شافعي افزون بر آيه یاد شده در سوره اعراف، آيه چهارم سوره مائده است: (يسْئَلُونَكَ ما ذا أُحِلَّ لَهُمْ قُلْ أُحِلَّ لَكُمُ الطَّيبات‏)؛ برابر اين توجيه، واژه «طيبات» در دو آيه ياد شده به معناي «حلال» نيست و در طیب و خبیث بودن يك چيز، تنها به عادت عمومي اعراب توجه شده و توجه به عرفهاي خاص رعایت نشده‌اند؛ چرا كه درغیراین‌صورت به اختلاف احکام در حلال و حرام می‌انجامید.۲

1.. اعراف: ۱۵۷: «همانان که از اين فرستاده، پيامبر درس نخوانده ـ که [نام] او را نزد خود، در تورات و انجيل نوشته مى‏يابند ـ پيروى مى‏کنند؛ [همان پيامبرى که] آنان را به کار پسنديده فرمان مى‏دهد، و از کار ناپسند باز مى‏دارد، و براى آنان چيزهاى پاکيزه را حلال و چيزهاى ناپاک را بر ايشان حرام مى‏گرداند».

2.. التفسیر المنیر فی العقیدة والشریعة والمنهج، ج۸، ص۸۲.

  • نام منبع :
    انسان در تراز قرآن
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
    شمارگان :
    1000
تعداد بازدید : 5643
صفحه از 212
پرینت  ارسال به