173
انسان در تراز قرآن

بسیاری روبه‌رو شده و قطعاً اين حكم الهي نقض مي‌گرديد، به همين علت، خداوند، حكم خمر را در چهار مرحله و به‌تدريج بيان فرمود: در مرحله نخست، همه كارهايي را كه عنوان گناه بر آنها منطبق بود حرام نمود، ولي نامی از شراب‌خواري به عنوان نمونه‌اي از اثم (گناه) ذكر نكرد: (قُل إنّما حُرّم رَبّي الفَواحِشَ ما ظَهَرَ مِنها و ما بَطَنَ والإثم والبغي بغير الحقَّ)؛۱ در مرحله دوم از نوشيدن هر مست كننده‌اي در هنگام نماز نهي فرمود؛ يعني هنگامی که بنده‌اي در بهترين حالات يعني در نماز است، نبايد مست باشد: (يا أيها الّذينَ آمَنُوا لا تَقرَبوا الصّلوة وأنْتُم سُكاري...)؛۲ در مرحله سوم، خداوند حكیم، نوشيدن هر نوع مُسكِر (مست‌کننده) را از گناهان كبـيـره برشمرده، ولي باز هم حرمت آن را به صورت مستقيم بيان نكرد: (يسْئَلُونَكَ عَنِ الخَمْرِ وَالمَيسرِ قُل فيهما إثم كَبير وَمَنافِعُ للنّاس...)؛۳ در مرحله‌ چهارم، خداوند حكم نهايي نوشیدن شراب را با تعبير رجس كه حاکی از حرمت است، اعلام نمود: (يا أيها الّذينَ آمَنُوا إنّمَا الخَمرُ والمَيسِرِ والأنصاب والأزلامْ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشيطانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُم تُفْلِحُون)۴.۵

1.. اعراف: ۳۳: «بگو: ”پروردگار من فقط زشتکاري‌ها را ـ چه آشکارش [باشد] و چه پنهان ـ و گناه و ستم ناحق را حرام گردانيده است“».

2.. نساء: ۴۳: «اى کسانى که ايمان آورده‏ايد! در حال مستى به نماز نزديک نشويد».

3.. بقره: ۲۱۹: «در بارۀ شراب و قمار، از تو مى‏پرسند؛ بگو: ”در آن دو، گناهى بزرک، و سودهايى براى مردم است».

4.. مائده: ۹۰: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید! شراب و قمار و بت‌ها و تیرهای قرعه پلیدند [و] از عمل شیطانند؛ پس، از آنها دوری گزینید، باشد که رستگار شوید».

5.. بنگريد: فروغ ابديت، ج۲، ص۹۹، جعفر سبحانى؛ مقاله «تحريم خمر در قرآن»، محمّد حسين على صغير، ترجمه مريم قبادى، مجله مشكوة، ۱بهار و تابستان ۱۳۸۱)، ص۸.


انسان در تراز قرآن
172

فعليه ـ خوردني‌هاي چهارگانه حرام را يادآور شده و تنها قيد «مسفوح»
را به واژه «الدم» افزوده است؛ در اين آيه خداوند به پیامبر خود امر می‌کند تا مردمان را به شنيدن آنچه كه خداوند بر آنها حرام كرده است فراخواند؛ همچنان که بر علماي پس از پيامبر نيز واجب است تا آن را برای مردمان ابلاغ و تبيين نمايند.۱

از كعب الاحبار در باره آيات مذكور نقل شده است كه در بخش‌های آغازین کتاب تورات نيز چنين آياتي قرار دارد؛ همچنین از ابن‌عباس نيز گزارش شده است که اين آيات از مصاديق محكماتي هستند كه خداوند از آن در سوره آل عمران ياد كرده، تمامي شرايع مردمان در آن جمع است و هرگز در هيچ ملتي چيزي از آن نسخ نشده است؛ برخي نيز گفتهاند اين آيات، تنها يك دهم از كلماتي هستند كه بر موسي علیه السلام نازل شده است.۲

«خمر» يكي از نوشيدني‌هاي حرام در قرآن است كه در زبان فارسي از آن با اصطلاح «شراب» ياد ميشود؛ خمر در لغت، به معناي پوشاندن چيزي است و در اصطلاح به هر چیز مست كننده و به طور خاص به شراب اطلاق می‌شود؛ همچنین این واژه به پوشش زنان نيز اطلاق شده است.۳

از آنجا كه اعراب جاهلي علاقه شديدي به نوشيدن شراب داشتند، اعلان حرمت يكباره آن در آغاز ممكن نبود و چنانچه اسلام در ابتداي امر، حرمت نوشیدن شراب را اعلام ميكر‌د، بی‌گمان با مخالفت‌هاي

1.. الجامع لأحکام القرآن، ج۷، ص۸۶.

2.. همان.

3.. مفردات الفاظ القرآن، ص۱۶۵؛ مجمع البحرین، ج۱، ص۷۰.

  • نام منبع :
    انسان در تراز قرآن
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
    شمارگان :
    1000
تعداد بازدید : 5868
صفحه از 212
پرینت  ارسال به