171
انسان در تراز قرآن

دو سوره مدني (مائده، ۳ و بقره، ۲ و ۱۷۳) قرآن كريم ياد شده است كه عبارتند از «مردار»، «خون»، «گوشت خوک» و «حيواني كه به نام غير خدا
ذبح شده باشد» كه برخي از مفسران از آنها به «محرمات اساسي» ياد كرده‌اند.۱

آيه (إِنَّما حَرَّمَ عَلَيكُمُ الْمَيتَةَ وَ الدَّمَ وَ لَحْمَ الْخِنْزيرِ وَ ما أُهِلَّ بِهِ لِغَيرِ اللَّهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيرَ باغٍ وَ لا عادٍ فَلا إِثْمَ عَلَيهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحيم)،۲ و آيه (إِنَّما حَرَّمَ عَلَيكُمُ الْمَيتَةَ وَ الدَّمَ وَ لَحْمَ الْخِنْزيرِ وَ ما أُهِلَّ لِغَيرِ اللَّهِ بِهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيرَ باغٍ وَ لاعادٍ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحيم)،۳ ساختاري تقريباً يكسان در بيان خوردني‌هاي چهارگانه حرام دارند؛ ولی بخش پاياني آيه سوره نحل فاقد گزاره «فَلا إِثْمَ عَلَيهِ» است كه پيش‌تر در سوره بقره آمده بود؛ آيه سوره انعام: (قُلْ لا أجِدُ في‏ ما أُوحِي إِلَي مُحَرَّماً عَلی‏ طاعِمٍ يطْعَمُهُ الّا أنْ يكُونَ مَيتَةً أوْ دَماً مَسْفُوحاً أوْ لَحْمَ خِنزيرٍ فَإِنَّهُ رِجْسٌ أوْ فِسْقاً أُهِلَّ لِغَيرِ اللَّهِ بِهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيرَ باغٍ وَ لا عادٍ فَإِنَّ رَبَّكَ غَفُور̠رَحيم)۴ نیز با سبك بياني متفاوتي ـ جمله

1.. التفسیر المنیر فی العقیدة والشریعة والنهج، ج۱۴، ص۲۵۸.

2.. بقره: ۱۷۳: «[خداوند،] تنها مردار و خون و گوشت خوک و آنچه را که [هنگام سر بريدن] نام غير خدا بر آن برده شده، بر شما حرام گردانيده است؛ [ولى] کسى که [براى حفظ جان خود به خوردن آنها] ناچار شود، درصورتى‌که ستمگر و متجاوز نباشد، بر او گناهى نيست؛ زيرا خدا آمرزنده و مهربان است».

3.. نحل: ۱۱۵: «جز اين نيست که [خدا] مردار و خون و گوشت خوک و آنچه را که نام غير خدا بر آن برده شده حرام گردانيده است؛ [با اين همه،] هرکس که [به خوردن آنها] ناگزير شود، و سرکش و زياده‏خواه نباشد، بی‌تردید خدا آمرزندۀ مهربان است».

4.. انعام: ۱۴۵: «بگو: ”در آنچه به من وحى شده است، بر خورنده‏اى که آن را مى‏خورد هيچ حرامى نمى‏يابم، مگر آنکه مردار يا خونِ ريخته يا گوشت خوک باشد که اينها همه پليدند؛ يا [قربانيى که] از روى نافرمانى، [به هنگام ذبح] نام غير خدا بر آن برده شده باشد“؛ پس کسى که بدون سرکشى و زياده‏خواهى [به خوردن آنها] ناچار گردد، قطعاً پروردگار تو آمرزندۀ مهربان است.


انسان در تراز قرآن
170

مَا اكتَسَبوا فَقَدِ احتَمَلوا بُهتنًا واثمًا مُبينا)؛۱ «اذيت والدين»: (...فَلاتَقُل لَهُما افٍّ ولا تَنهَرهُما وقُل لَهُما قَولًا كَريما)؛۲ «استهزای اذان»:‏ (وَإِذَا نَادَيْتُمْ إِلَى الصَّلَوٰةِ اتَّخَذُوهَا هُزُوًا وَلَعِبًا...)؛۳ «اسراف»: (...ولا تُسرِفوا انَّهُ لايحِبُّ المُسرِفين)؛۴ «اصرار بر گناه»: (فی سَمومٍ وحَميم * وظِلّ مِن يحموم * لا بارِدٍ ولا كَريم * ... * وكانوا يصِرّونَ عَلَی الحِنثِ العَظيم)؛۵ «تبذير»: (ولا تُبَذّر تَبذيرا انَّ المُبَذّرينَ كانوا اخوانَ الشَّياطينِ...)؛۶ «تبرّج»: (... لا تَبَرَّجنَ تَبَرُّجَ الجهِليةِ الاولی...)؛۷ «تجسّس»: (يأ أيهَا الَّذينَ ءامَنُوا ... ولا تَجَسَّسوا...)؛۸ «تحريف»: (... فَبَدَّلَ الَّذينَ ظَلَموا قَولًا غَيرَ الَّذی قيلَ لَهُم)؛۹ (همچنین ر.ك: بقره، ۲۱۱؛ آل‏عمران، ۷۷ و ۷۸؛ مائده، ۴۱؛ اعراف، ۱۶۱ و ۱۶۲؛ يونس،۱۵).

د ـ خوردنی‌ها و نوشيدنی‌های حرام

چهار خوردني حرام در دو سوره مكي (انعام: ۶، ۱۴۵ و نحل: ۱۱۵) و

1.. احزاب: ۵۸: «و کسانى که مردان و زنان مومن را بى‏آنکه مرتکب [عمل زشتى] شده باشند آزار مى‏رسانند، بی‌تردید تهمت و گناهى آشکار به گردن گرفته‏اند».

2.. اسرا: ۲۳: «به آنها [حتی] اف مگو و به آنان پرخاش مکن و با آنها سخنى شايسته بگوى».

3.. مائده: ۵۷ و ۵۸: «و هنگامى که [به وسيلۀ اذان، مردم را] به نماز مى‏خوانيد، آن را به مسخره و بازى مى‏گيرند؛ زيرا آنان مردمى‏اند که نمى‏انديشند».

4.. اعراف: ۳۱: «زياده‏روى مکنيد که او اسرافکاران را دوست نمى‏دارد».

5.. واقعه: ۴۱ ـ ۴۴ و ۴۶: «در [ميان] باد گرم و آب داغ، و سايه‏اى از دود تار؛ نه خنک و نه خوش... ؛ و بر گناه بزرگ پافشارى مى‏کردند».

6.. اسرا: ۲۶ و ۲۷: «و ولخرجى و اسراف مکن؛ چرا که اسرافکاران برادران شیطان‌ها هستند».

7.. احزاب: ۳۳: «و مانند روزگار جاهليتِ قديم، زينت‌هاى خود را آشکار مکنيد».

8.. حجرات: ۱۲: «اى کسانى که ايمان آورده‏ايد!... و جاسوسی نکنید».

9.. بقره: ۵۹: «اما کسانى که ستم کرده بودند، [آن سخن را] به سخن ديگرى ـ غير از آنچه به ايشان گفته شده بود ـ تبديل کردند».

  • نام منبع :
    انسان در تراز قرآن
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
    شمارگان :
    1000
تعداد بازدید : 5702
صفحه از 212
پرینت  ارسال به