149
انسان در تراز قرآن

ماريه ندارد.۱ در تفسیرهای شيعي، همچون «تفسیر قمي»۲ و «مجمع البیان طبرسي»۳ داستانی به این مضمون نقل شده است؛ در این پیوند از نظر علامه عسگري از متفكران معاصر شيعه، سبب نزول آیه یاد شده چندان دور از عقل نيست.۴

دیدگاه دوم اين است كه پيامبر اسلام صلی الله علیه و آله در خانه يکي از همسرانش، زينب بنت‌جحش (يا سوده) عسل می‌خورد و توقف وی در آن خانه طولاني می‌شود؛ اين امر بر حفصه و عايشه سنگين آمد و آن دو و ديگر همسران پیامبر با ترفندي به آن حضرت گفتند: «از تو بوي بد مغافير به مشام می‌رسد»؛ پيامبر صلی الله علیه و آله نیز که از بوي بد کراهت داشت، خوردن عسل را بر خود حرام کرد؛ اين راي به عنوان «دیدگاهی ناشناخته» در برخي از تفسیرهای کهن آمده است؛۵ ابن‌کثير به وجود اين اختلاف دیدگاه در این باره اشاره می‌کند، اما خود، نظر تحريم عسل را پذیرفته و ميگويد بخاري نیز در «الصحيح» به همین نکته اشاره کرده؛۶ ثعلبي، داستان تحريم عسل را پيش از داستان ماريه ذكر نموده۷ و بغوي نيز هر دو دیدگاه را باهم جمع کرده است؛۸ چنان که طبرسي هم با تعبير الملاذ، ظاهراً هر دو دیدگاه را مد نظر داشته است.۹

1.. الجامع لأحکام القرآن، ج۴، ص۸۷.

2.. تفسير القمي، ج۲، ص۳۷۶.

3.. مجمع البیان، ج۱۰،ص۵۶.

4.. احاديث عايشه ام المؤمنين، ج۲،ص۸۶.

5.. التفسیر، ج۸، ص۲۶۶؛ تفسير الصنعاني، ج۲، ص۳۰۱.

6.. تفسير القرآن العظيم، ج۴، ص۳۸۷.

7.. الكشف و البيان، ج۹، ص۳۴۴.

8.. معالم التنزیل فی تفسیر القرآن المجید، ج۴، ص۳۶۳.

9.. مجمع البیان، ج۱۰، ص۵۵.


انسان در تراز قرآن
148

ندارد، چون تحريم برخي از همسران بر مرد يا تحريم برخي از لذت‌ها با سبب يا بدون سبب، کاری قبيح نبوده و در شمار گناهان نيست؛۱ مهمترين موضوعي كه ذهن مفسران را در تفسير آيه نخست سوره تحريم به خود مشغول ساخته، كشف رفتار يا چیزی است كه پيامبر اسلام صلی الله علیه و آله آن را به طور موقت بر خود حرام نمود.

تلاشهاي ادبي، روايي و تاريخي بسیاری از سوي قرآن‌پژوهان در پاسخ به اين مسئله صورت گرفته و در مجموع سه دیدگاه تفسيري، پیرامون موضوع یاد شده ارائه گردیده است:

در دیدگاه نخست، مراد، تحريم ماريه قبطيه از سوی پيامبر صلی الله علیه و آله بوده است: پيامبر صلی الله علیه و آله در روز اختصاصي عايشه با همسرش ماريه ـ در خانه حفصه ـ هم‌بستر شد؛ حفصه با آگاهی از اين ماجرا، به پيامبر اعتراض کرد که رعايت حرمت و حق وي را نکرده است؛ پيامبر صلی الله علیه و آله نیز به خاطر جلب رضايت حفصه، نزديكي با ماريه را بر خود حرام کرد و از حفصه خواست اين راز را افشا نکند؛ اما بعدها پيامبر، حفصه را به خاطر افشاي راز خود برای عايشه و ديگر همسران ایشان، طلاق داد و از زنان ديگرش به مدت بيست‌ونه روز دوری جست؛ این داستان را ابتدا ابن‌سعد در کتاب خود گزارش كرده۲ و سپس در منابع حديثي كهن اهل سنت بازتاب یافته است.۳

قرطبي به نقل از کياطبري گزارش كرده است كه می‌توان گفت اطلاق «لم تحرم ما احل الله» حاکی است که موضوع، اختصاصی به داستان

1.. تنزيه الانبياء، ص۱۶۸؛ مجمع البیان، ج۱۰، ص۵۷.

2.. الطبقات الکبری،ج۸، ص۱۸۶ ـ ۱۸۷.

3.. مسند ابن حنبل، ج۶، ص۳۱۵؛ صحيح مسلم، ج۲، ص۷۶۴ ؛ صحيح البخاری، ج۳، ص۱۷۴.

  • نام منبع :
    انسان در تراز قرآن
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
    شمارگان :
    1000
تعداد بازدید : 5874
صفحه از 212
پرینت  ارسال به