نماز جماعت با ديگر نمازگزاران سجده و ركوع نمايد؛^۱ هرچند برخي از مفسران، همچون جبائي آن را به معناي امر به نماز جماعت نيز دانسته‌اند.^۲

نشانگان ستایش

یکی از سنن الهی تأثیر سجده در پدیدار شدن برخی از نشانه‌های خاص در سجده‌گزاران است؛ به این معنا که در اثر ستایش خداوند، آثاری محسوس در ظاهر مؤمنان نمایان می‌شود که ترجمان ایمان درونی آنان است و گویی جلوهها و نمودهای ایمان در چهره آنان نمودار می‌شود؛ آيه (مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَ الَّذينَ مَعَهُ أشِدَّاءُ عَلَی الْكُفَّارِ رُحَماءُ بَيْنَهُمْ تَراهُمْ رُكَّعاً سُجَّداً يَبْتَغُونَ فَضْلاً مِنَ اللَّهِ وَ رِضْواناً سيماهُمْ في‏ وُجُوهِهِمْ مِنْ أثَرِ السُّجُودِ ذلِكَ مَثَلُهُمْ فِي التَّوْراةِ وَ مَثَلُهُمْ فِي الْإِنْجيلِ)^۳ اشاره به این نکته است؛ حال درباره این‌که مقصود از اين اثر و نشانه سجده چيست، چند احتمال قابل بررسی است:

تمایز مؤمنانه در قیامت

ممکن است مقصود، علامتي باشد كه خداوند روز قيامت در چهره مؤمنان قرار ميدهد تا بدان شناخته شوند كه در دنيا خداوند را سجده كردهاند؛ در این پیوند به باور برخی از مفسران، صورت سجده‌گزاران در

چنين است كه مساجد به خداوند اختصاص داشته و در آنها نباید غير خدا را عبادت نمود؛ ولی اينكه برخی مراد از آن را مسجدالحرام دانسته‌اند و می‌گویند که برای این از آن به مساجد تعبير شده است كه قبله مساجد ديگر به‌شمار می‌رود، دیدگاهی دور از ذهن است.^۱

ابن عربي نیز تحت تأثیر نگرش عرفاني خود، مقصود از مساجد در آيه ياد شده را، مقام كمال هر قوه‌اي دانسته است كه همان هيئت اذعان و اعترافش براي قلب است كه به منزله سجده ميباشد.^۲ چنان‌که در روايتي از امام كاظم علیه السلام نيز مساجد بر اوصيا: تطبيق داده‌ شده‌اند.^۳

چنان که از ظاهر آيات می‌توان دریافت: (تَراهُمْ رُكَّعاً سُجَّداً)^۴ سجده در نماز، متأخر از ركوع بوده و ركوع بر آن مقدم است. طبرسي مفهوم اين آيه را اخبار از فزونی نماز خواندن و مداومت بر آن دانسته است؛^۵ ولی در ظاهرِ برخي از آيات، همانند (يا مَرْيَمُ اقْنُتي‏ لِرَبِّكِ وَ اسْجُدي وَ ارْكَعي‏ مَعَ الرَّاكِعينَ)^۶ سجده بر ركوع مقدم شده است؛ اين پیشی داشتن به معناي ترتيب نخواهد بود، زيرا كاربرد «و» در چنین مواردی به مفهوم یاد شده نيست؛ كاربرد «و» در اشياي متغاير همانند تثنيه در امور مشابه هم بوده و تنها باعث جمع و اشتراك دو چيز با يكديگر در امري ميشود. مراد آيه اين است كه حضرت مریم عليها السلام همانند سجده‌گزاران و ركوع‌كنندگان عمل كند، نه اينكه دستوری باشد به مريم عليها السلام ـ كه در