برخي از کتاب‌های لغت به معناي «راست ايستادن» نيز آمده است كه در اين صورت از واژگان اضداد خواهد بود،^۱ چرا که ضد آن يعني «انحنا» در معناي نخست سجده لحاظ شده است.^۲

برخي از واژه‌پژوهان غربي «سجده» را از واژگان دخيل قرآن دانسته‌اند كه در روزگاران کهن از زبانهاي آرامي به عربي راه یافته است؛ ريشه و ماده اين كلمه در زبان آرامي كهن به معناي« از روي احترام سجده كردن» و در آرامي متأخر به معناي «تعظيم كردن و خم شدن»، «پرستيدن و ستايش» و «بتكده» است؛ در سرياني نيز اصل آن به معناي «از روي احترام سلام كردن» بوده و بعدها به معناي «ستايش كردن» به کار رفته است؛^۳ در كتاب مقدس نيز سجده در تعبيري از احترام، بزرگداشت يا درخواست مهرباني از بزرگي فراوان به‌كار رفته است.^۴ برابر نهاد فارسیِ سجده، فروتني است؛^۵ البته با تركيب سجده كردن به معناي «ستودن و وصف كردن» در برخي از اشعار فارسي نيز به كار رفته است؛^۶ علامه شعراني دو معناي فروتني و گردن نهادن را برابر نهادهاي فارسي سجده دانسته است.^۷

هرچند برخی سجده را به معنای قرار دادن صورت بر زمين می‌دانند،^۱ اما در كاربرد لغوي، برای سجده انحصاري در معناي پيشاني بر زمين نهادن وجود ندارد؛ بلكه تنها به خم شدن، بدون قرار دادن سر بر زمين نيز اطلاق می‌شود؛ ازاين‌رو قرار دادن سر بر زمين تنها از كامل‌ترين و روشن‌ترين مصاديق سجده به‌شمار می‌رود؛^۲ بدون اينكه اختصاصي به اين حالت داشته باشد.

چنان که اشاره شد در زبان عربي واژه سجده در موارد غير انسانی هم به كار رفته است؛ براي مثال هنگام اشاره به شتر يا حيواني که سرش را براي سوار شدن خم كند از ریشه اين واژه استفاده ميكنند.^۳ همچنین عرب‌ها در استعمال مجازي به درخت خرمايي كه از سنگيني خرماهايش به زمين مایل شده باشد «ساجده» می‌گويند؛^۴ همچنين است سجده كشتي براي باد، كه استعاره‌ای است براي اطاعت پذيري از باد و تغییر مسیر آن به هر سو و در جهت باد؛^۵ «دراهم اسجاد»، هم سكههايي بودند كه بر روي آنها تصوير پادشاهان را نقش كرده بودند، چنان که افراد به محض دیدن اين تصاوير، به اظهار خضوع سر خم کرده^۶ يا سجده می‌نمودند؛ چنان‌که در برخي از اشعار عربي نیز به آن اشاره شده است.^۷ سجده در