اضطراری ندارد، بلكه تنها آمادگي‌ها و زمينه‏هاست كه بدون اراده و خواست خود آنها هرگز به نتيجه نمی‏رسد؛ چنان که در آیه ۷۳ سوره انبیا آمده است، ذكر «اقامه صلاة و اداء زكات» پس از «فعل خيرات» به خاطر اهميت اين دو برنامه است كه نخست به ‌طور عام در جمله (وَ أوْحَيْنا إِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْراتِ) و بعد به طور خاص بيان شده است.^۱

علامه طباطبائي با نقد نظريه تشريعي بودن وحي در اين آيه، ديدگاهي خاص ارائه کرده‌اند. در نگاه ايشان آیه بر تحقق فعل خيرات دلالت دارد؛ به اين معنا كه وحی متعلق به فعل ايشان شده و ساده‏تر اينكه عمل خيرات كه از ايشان صادر می‏شده، به وحی و دلالتی باطنی و الهی بود كه مقارن آن صورت می‏گرفت و اين وحی، غير از وحی مشروعی است كه ابتدا فعل را تشريع می‏كند و سپس انجام آن را بر طبق آنچه تشريع شده بر آن مترتب می‏سازد. مؤيد اين معنا گزاره بعدی است كه می‏فرمايد: (وَ كانُوا لَنا عابِدِينَ)؛ زيرا اين جمله با توجه به ظاهر آن دلالت دارد كه ائمه پیش از وحی نیز، خداوند را عبادت می‏كرده‏اند و وحی، عمل ايشان را تأييد نموده است؛ همچنین عبادتشان با اعمالی همراه بوده كه وحی تشريعی قبلاً برايشان تشريع كرده بود؛ پس اين وحی به فعل خيرات تعلق گرفته است؛ وحی تسديد (تاييد) است، نه وحی تشريع. با توجه به آنچه گفته شد كه ائمه مؤيد به روح‌القدس، روح‌الطهاره و نیرویی ربانی هستند كه ايشان را به فعل خيرات و اقامه نماز و دادن زكات دعوت می‏كند.^۲

وسيله امر، هدايت می‏كند ـ با درنظرگرفتن اينكه «باء» در «بامره» به مفهوم سببيت و يا آلت است ـ می‌توان دریافت كه امام، خود پیش از هركس از چنین هدایتی برخوردار است و این هدایت از سوی او در میان ساير مردم انتشار می‌یابد، و آنان بر حسب اختلافی كه در مقامات دارند، هركس به اندازه استعداد خود از آن بهره‏مند می‏شود؛ از اينجا می‌توان دریافت كه امام، رابط ميان مردم و پروردگارشان در دستیابی به فيوضات ظاهری و باطنی است، همچنان كه در نیل به فيوضات ظاهری، پیامبر نیز رابط ميان مردم و خدای تعالی است؛ يعنی شریعت‌های الهی كه از راه وحی نازل شده و از سوی پیامبر به ساير مردم منتشر می‏شود؛ همچنین درمی‌یابیم که امام دليلی است كه مردم را به سوی مقامات مورد نظر راهنمايی می‏كند؛ چنان كه پيامبر دليلی است كه مردم را به سوی اعتقادات حق و اعمال صالح راه می‏نمايد؛ البته گروهی از اوليای خدا تنها پیامبر بوده، برخی تنها امام و بعضی دیگر از هر دو مقام برخوردار هستند، مانند ابراهيم و دو فرزندش.^۱

۴‌. وحی خيرات

در نگاه برخي از مفسران، مراد از وحي در آيه (وأوحَینا الیهم فِعلَ الخیرات)‏^۲ وحی تشريعی است؛ بدين معنا که «ما انواع كارهای خير، ادای نماز و پرداخت زكات را در برنامه‏های دينی آنها گنجاندیم» و نيز می‏تواند وحی تكوينی باشد؛ يعنی «به آنها توفيق، توان و جاذبه معنوی برای انجام اين امور بخشيديم». البته هيچ‌يك از اين امور جنبه اجباری و