به‌طور طبيعي نخستين نياز براي آغاز يک حرکت، آگاهي از راه اصيل و نقشه آن است؛ اين نکته بديهي است که انسان براي حرکت در هرمسيري نيازمند آگاهي‌هاي درست و دقيق از اصل مسير و راه‌هاي انحرافي آن است؛ چرا که بدون شناخت از موقعيت خود و مسير، هرگونه اقدامي ممکن است انسان را از هدف دور يا منحرف سازد؛ حال اين پرسش مطرح است راه اصيل حيات انساني چيست؟ و قرآن مسير حيات انساني را چگونه ترسيم کرده است؟

يکي از جدي‌ترين مسائلي که قرآن بدان توجه نشان داده است، مسئله راه و مسير حيات انساني است. بسامد واژگاني و مفهومي اين موضوع در آيات، بیانگر اهميت و ضرورت آن از منظر قرآني است.

در نگاه علامه طباطبائي، خداوند در قرآن برای نوع بشر و ديگر آفريدهها، راهی برای سير به سوی پروردگارشان معرفی نموده است؛ برای نمونه در آيه (ياأيُّهَا الْإِنْسانُ إِنَّكَ كادِحٌ إِلی‏ رَبِّكَ كَدْحاً فَمُلاقِيهِ)،^۱ به‌طور خاص به راهی ویژه انسان‌ها اشاره شده است؛ افزون بر آن آياتي چون (وَ إِلَيْهِ الْمَصِيرُ)^۲ و (ألا إِلَی اللَّهِ تَصِيرُ الْأُمُورُ)^۳ حاکی است که تمامی موجودات راهی برای خود داشته، و همه راه‌هایشان به سوی خدا منتهی مي‌شود.^۴

يکي از مشکلات فراروي آنان به شمار می‌رفت؛^۱ چنان که آنان از سوي خداوند امر شده بودند که هرگز با جاهلان هم‌رأی نشوند. تجربه انساني در زندگي دنيوي نيز بر ضرورت آگاهي و تحقيق پيش از هر اقدامي اذعان دارد. به لحاظ عقلی، بدیهی است که بدون شناخت درست و دقيق، هیچ عملي به فرجام مطلوب خود نميرسد؛ به استناد متون ديني نيز هرنوع حرکتي نیازمند دانستن است؛ چنان که امام علي علیه السلام در بياني خطاب به يار وفادار خويش کمیل چنين ميفرمايد:

يَا كُمَيْلُ مَا مِنْ حَرَكَةٍ إِلَّا وَ أنْتَ مُحْتَاجٌ‏ فِيهَا إِلَی مَعْرِفَةٍ.
اي کميل! هيچ حرکتي نيست مگر اينکه در آن به شناخت نيازمندي.^۲

مسير زندگي انسان، حرکت از دنيا تا آخرت است؛ چرا که او از بدو تولد تا مرگ و حتي پس از آن نيز در حال حرکت و طي مسيري است که سعادت و شقاوت وي را رقم ميزند؛ حرکت در اين مسير آن‌چنان مهم و مؤثر است که هرگونه خطا در آن جبران‌ناپذیر بوده و مهم‌تر آنکه تنها يک‌بار براي هرانساني قابل تجربه است؛ قرآن نیز با توجه به اهميت انتخاب مسير درست حرکت انساني آموزههاي خاصي را ارائه کرده است که در ادامه به ارائه آن می‌پردازیم.