را از باطل و خير را از شر و نافع را از مضر تشخیص می‏دهد. اما اينكه از نگاه مفسران و يا بر مبنای روايتی مقصود از ویژگی مزبور یکی از موارد «نطق و گويايی»، «راه رفتن بر دو پا»، و «انگشت داشتن» برای کار دلخواه با آن «توانایی غذا خوردن با دست»، «توانایی نوشتن»، «خوش ترکیبی»، «زیبایی چهره»، «توانایی تسلط بر ساير مخلوقات و تسخير آنها»، «آفریده شدن آدم علیه السلام به دست خداوند» و «برانگیختن پیامبری چون خاتم انبيا محمد صلی الله علیه و آله» بوده و يا به خاطر همه موارد یاد شده است، هیچ‌یک درست نیست؛ زیرا روایات، اینها را به عنوان مثال ذکر کرده، نه اينكه مراد از ویژگی مورد نظر اينها باشد. افزون بر آنکه برخی از موارد مزبور، پس از برخورداری از عقل، بروز می‌یابند؛ يعنی ابتدا عقل و سپس «خط» و «نطق» و «تسلط بر ساير مخلوقات» پدیدار می‌شوند؛ همچنین بعضی ديگر از ویژگی‌های برشمرده، از مصاديق تفضيل هستند، نه تكريم؛ چون در مخلوقات دیگر نیز مقدار اندکی از آن وجود دارد.^۱

علامه طباطبائی همچنین در بيان تفضيل انسان با اشاره به آیه (وَ فَضَّلْناهُمْ عَلی‏ كَثِيرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضِيلًا)^۲، بعيد نمی‌داند كه مراد از «من خلقنا: كسانی كه آفریدیم» انواع حيوانات دارای شعور و همچنين جن باشد كه قرآن آن را اثبات كرده است؛ چرا که قرآن كريم انواع حيوانات را نیز مانند انسان كه يك امت‏ زمينی است ، امتهایی زمینی دانسته است و با برشمردن آنها به منزله صاحبان عقل می‌فرماید: (وَ ما مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأرْضِ وَ لا طائِرٍ يَطِيرُ بِجَناحَيْهِ إِلَّا أُمَمٌ أمْثالُكُمْ ما فَرَّطْنا فِي الْكِتابِ مِنْ شَيْ‏ءٍ ثُمَّ إِلی‏

و در آن كاری به غير نيست، بلكه تنها شخص مورد تكريم مد نظر است كه از شرافت و كرامتی بهره‌مند شود؛ به‌خلاف تفضيل كه منظور از آن برتری یافتن شخص مورد تفضيل نسبت به ديگران، آن هم در حالی است كه با آنان در اصل موهبت شریک است.

از نگاه علامه طباطبائی انسان در ميان ساير موجودات، دارای خصوصيتی است كه ديگران فاقد آنند، و آن برخورداری از نعمت عقل است؛ معنای تفضيل انسان بر ساير موجودات اين است كه در غير عقل از ساير خصوصيات و صفات نیز انسان بر ديگران برتری داشته و هر كمالی كه در موجودات دیگر هست، حد اعلای آن در انسان وجود دارد. آنچه گفته شد به‌روشنی در مقايسه انسان و تفنن‏هايی كه در خوراك، لباس، مسكن و ازدواج خود دارد با ساير موجودات قابل مشاهده است؛ همچنين فنونی كه انسان در نظم و تدبير جامعه به كار می‏برد نیز از هيچ موجود ديگری قابل مشاهده نیست. انسان برای رسيدن به اهداف خود موجودات دیگر را به خدمت خود در می‌آورد؛ ولی حيوانات و نباتات و... چنين نبوده و تنها دارای آثار و تصرفاتی ساده و بسيط و مخصوص به خود هستند؛ از هنگامی كه آفریده شده‏اند تا كنون از جایگاه و موقعیت خود گامی فراتر ننهاده و تحول محسوسی به خود نگرفته‏اند؛ حال آنكه انسان در تمامی ابعاد زندگی خود، گامهایی بزرگ به سوی كمال برداشته و همچنان بر می‏دارد.

چنین که گفته شد بنی‌آدم در ميان ساير موجودات عالم، از یک ویژگی برخوردار بوده و به خاطر همان، نسبت به موجودات ديگر دارای جایگاهی ممتاز است؛ ویژگی یاد شده، عقلی است كه به وسيله آن حق