خودشان واگذارد».^۱

در گزارش دیگری امام علیه السلام از قدریه یاد می‌کند که می‌خواستند خدا را به عدلش وصف کنند، اما او را از قدرت و سلطنت خویش خارج ساختند.^۲

آنگونه که از این روایات استفاده می‌شود، قول به تفویض سبب سبک شمردن و کوچک کردن خداوند است و با قدرت و سلطنت الهی تعارض دارد. خدایی که حکیم و عزیز است و دارای بالاترین مرتبه کرامت و عزّت است، خود بر همه امور عالم احاطه و قدرت دارد و بر اساس حکمت به تدبیر امور می‌پردازد. تفویض امور به دیگران، خروج از سلطنت و حاکمیت خداوند و نشانه ضعف و محدودیت قدرت و سلطه الهی است که در مورد خداوند امکان ندارد.

در گزارشی که حریز بن عبداللّه سجستانی نقل کرده است و بزرگانی چون صفار، ابن محبوب، احمد بن محمد بن عیسی، حسین بن سعید اهوازی و حماد بن عیسی در طریق نقل آن قرار دارند، امام صادق علیه السلام فرمود:

۰.کسی که گمان کند امر به او تفویض شده است، چنین کسی خداوند را در سلطنت خویش سبک و کوچک کرده است و چنین کسی کافر است.^۳

امام رضا علیه السلام نیز قائل به تفویض را مشرک معرفی فرمود.^۴

همت و تلاش ائمه علیهم السلام بر این بود که نشان دهند اولاً نفی جبر و اعتقاد به اختیار و قدرت انسان، مستلزم نفی مشیت و قدرت خداوند نیست و ثانیاً اختیاری که در آن قدرت و مشیت خدا نباشد، تفویض و باطل است.

حکمت‌های منسوب به أمیرالمؤمنین علیه السلام آمده است: «خداوند عزیز‌تر از آن است که در قلمرو حکومتش جز آنچه او بخواهد باشد».^۱

در این کلام و در روایات دیگری قول به تفویض - همچون باور به جبر - مخالف اعتقاد به پاره‌ای از اوصاف الهی دانسته شده است. عزیز یعنی شکست ناپذیر، کسی که مغلوب واقع نمی‌شود. اگر خداوند امر را به دیگران واگذاشته باشد و خود قدرت بر آن نداشته باشد، مغلوب اراده دیگران است و عزتش از بین رفته است. در گزارشی از امام باقر علیه السلام خطاب به حسن بصری آمده است:

۰.مبادا به تفویض معتقد شوی، به درستی که خداوند عزوجل امر را از روی ضعف و سستی به خلقش وانگذاشته است.^۲

در این بیان نیز تفویض مستلزم ضعف و مغلوب شدن معرفی شده است. از امام صادق علیه السلام سؤال شد: آیا خداوند امر را به بندگان تفویض کرده است؟ امام فرمود: «خداوند کریم‌تر از آن است که امور را به مردم واگذارد».^۳ یعنی باور به تفویض، با کرامت خداوند نیز ناسازگار است.

امام رضا علیه السلام نیز تفویض امر به بندگان را با عزت خداوند ناسازگار معرفی فرمود.^۴ همین مضمون در کتاب فقه الرضا نیز در روایتی مشابه، از معصوم علیه السلام آمده است. همچنین آن حضرت علیه السلام تفویض را معارض با حکمت خدا دانسته، در پاسخ به فضل بن سهل فرمود: «خداوند حکیم‌تر از آن است که بندگانش را رها کرده به