ابْتِدَاءُ الْفِعْلِ قُلْتُ مَا مَعْنَى قَدَّرَ قَالَ تَقْدِيرُ الشَّيْ‏ءِ مِنْ طُولِهِ وَ عَرْضِهِ قُلْتُ مَا مَعْنَى قَضَى قَالَ إِذَا قَضَى أَمْضَاهُ فَذَلِكَ الَّذِي لَا مَرَدَّ لَه‏.^۱

در این نقل امام کاظم علیه السلام تحقق و شیئیت یافتن هر چیزی را تنها با مشیت و اراده و قدر و قضای الهی ممکن دانسته‌اند. حضرت در جواب علی بن ابراهیم که از معنا و مفهوم مشیت پرسیده می‌فرمایند: «ابتداء الفعل» که منظور از آن، نخستین مرتبه تحقق یافتن شیء است؛ شبیه خطور یک تصمیم در ذهن. معنای تقدیر اندازه‌گیری و بیان خصوصیات شیء است، مانند طول و عرض آن. در پایان روایت آمده است: «إِذَا قَضَاهُ أَمْضَاهُ فَذَلِكَ الَّذِي لَا مَرَدَّ لَهُ» بدین معنا که افزوده شدن امضا به قضا، سبب حتمی شدن تحقق و عدم مانع برای تحقق شیء خواهد بود. در این صورت تحقق شیء با مشیتی آغاز می‌شود که به دنبال خود، اراده، قدر و قضا را دارد.

در گزارش یونس بن عبدالرحمان نیز امام رضا علیه السلام مشیت، اراده، قضا و قدر را معنا فرمود:

۰.قَالَ قُلْتُ فَمَا مَعْنَى شَاءَ قَالَ ابْتِدَاءُ الْفِعْلِ قُلْتُ فَمَا مَعْنَى أَرَادَ قَالَ الثُّبُوتُ عَلَيْهِ قُلْتُ فَمَا مَعْنَى قَدَّرَ قَالَ تَقْدِيرُ الشَّيْ‏ءِ مِنْ طُولِهِ وَ عَرْضِهِ قُلْتُ فَمَا مَعْنَى قَضَى قَالَ إِذَا قَضَاهُ أَمْضَاهُ فَذَلِكَ الَّذِي لَا مَرَدَّ لَه.^۲

همین بیان امام علیه السلام را با اندکی تفاوت در تعبیر، ابن ابی‌عمیر از محمد بن اسحاق روایت کرده است. طبق نقل محمد بن اسحاق، امام رضا علیه السلام خطاب به یونس بن عبدالرحمان فرمود:

۰.ثُمَّ قَالَ أتَدْرِي مَا الْمَشِيَّةُ فَقَالَ لَا فَقَالَ هَمُّهُ بِالشَّيْ‏ءِ أ وَ تَدْرِي مَا أَرَادَ قَالَ لَا

خداوند به انسان عطا می‌شود.

شمول و تقدیم مقدرات نسبت به امور عالم، نیز از آموزه‌هایی است که فراوان در روایات بدان اشاره شده است و منابع اهل سنت نیز بر پایه نقل‌های فراوانی از پیامبر صلی الله علیه و اله و صحابه بدان اعتراف و اقرار دارند. در این گزارش‌ها تقدیر امور عالم، قبل از خلقت آدم و حتی پنجاه هزار سال قبل از خلق آسمان و زمین دانسته شده است.^۱ این تقدیر پیشین، به جزء جزء اعمال ما تعلق گرفته است و هیچ حالی بر ما نمی‌گذرد، مگر آنکه نسبت به آن تقدیری وجود دارد. در گزارش مشهوری که به طرق متعدد نقل شده و امام رضا علیه السلام نیز از پدران خود روایت کرده‌اند، روزی مردی از اهل عراق، از أمیرالمؤمنین علیه السلام پرسید: آیا خروج ما به سوی اهل شام (در جنگ صفین) به قضا و قدر الهی بود؟ امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: «به خدا قسم هیچ پستی و بلندی را طی نکردید، مگر به قضا و قدر الهی».^۲

پیش‌تر اشاره شد که در روایات متعددی تحقق و پیدایش اشیا در این عالم، متوقف بر سلسله هفت‌گانه‌ای است که چهار حلقه از این سلسله با عنوان مشیت، اراده، قدر و قضا یاد شده و در روایات دیگری مستقل از یکدیگر نیز مورد تأکید قرار گرفته است. در برخی فرمایشات اهل بیت علیهم السلام معنا و ارتباط این موضوعات با یکدیگر و تأثیر در پدید آمدن یک شیء، آمده است.

امام موسی بن جعفر علیه السلام در روایتی خطاب به علی بن ابراهیم جعفری، پس از آن‌که پدید آمدن اشیا را متوقف بر مشیت، اراده، تقدیر و قضا می‌شمارند، به تبیین معنای این امور پرداخته‌اند.

۰.لَا يَكُونُ شَيْ‏ءٌ إِلَّا مَا شَاءَ اللّه وَ أَرَادَ وَ قَدَّرَ وَ قَضَى قُلْتُ مَا مَعْنَى شَاءَ قَالَ