هرگاه اين عمل را ترک كنند و به سوى غير از اين روند، محجوج و مغلوب خواهند بود به آنچه در ايشان قرار داده از استطاعت و قوت از براى طاعتش. حضرت فرمود: اين حق و راست و درست است، هر گاه از اين حد تجاوز نکنی.۱
نیز در گزارش دیگری که برقی در کتاب المحاسن آورده است، حمزة بن حمران به امام علیه السلام عرض می‌کند:
۰.خداوند مردم را تکلیف نمی‌کند مگر به اندازه استطاعت و قوتی که به ایشان داده است و اگر نسبت به چیزی توان و استطاعت نداشتند، تکلیف از ایشان برداشته می‌شود.۲
بیشتر این گزارش‌ها که از سوی محدثان نقل می‌شده - و بخش قابل توجهی از آن را در «باب الاستطاعه» از کتاب التوحید شیخ صدوق می‌توان دید - بر وجود قدرت و استطاعت بر فعل، پیش از انجام و حتی پیش از تکلیف دلالت دارد. نزاع جدی بر سر همین مسئله بود که اگر کسی استطاعت پیش از فعل را انکار کند، جبری می‌شود و برخی اصحاب نیز همین سؤال را از ائمه علیهم السلام داشتند که آیا انسان پیش از تکلیف استطاعت دارد؟ پاسخ اهل بیت علیهم السلام مثبت بود. اما ممکن است این معنای از استطاعت با دیدگاه معتزله در این مسئله و یا همان نظریه استطاعت قبل‌الفعل
1.. «إنَّ لَنَا كَلَاماً نَتَكَلَّمُ بِهِ قَالَ هَاتِهِ قُلْتُ نَقُولُ إِنَّ اللّه عَزَّ وَ جَلَّ أَمَرَ وَ نَهَى وَ كَتَبَ الْآجَالَ وَ الْآثَارَ لِكُلِّ نَفْسٍ بِمَا قَدَّرَ لَهَا وَ أَرَادَ وَ جَعَلَ فِيهِمْ مِنَ الِاسْتِطَاعَةِ لِطَاعَتِهِ مَا يَعْمَلُونَ بِهِ مَا أَمَرَهُمْ بِهِ وَ مَا نَهَاهُمْ عَنْهُ فَإِذَا تَرَكُوا ذَلِكَ إِلَى غَيْرِهِ كَانُوا مَحْجُوجِينَ بِمَا صَيَّرَ فِيهِمْ مِنَ الِاسْتِطَاعَةِ وَ الْقُوَّةِ لِطَاعَتِهِ فَقَالَ هَذَا هُوَ الْحَقُّ إِذَا لَمْ تَعْدُهُ إِلَى غَيْرِه»(شیخ صدوق، التوحید، ص۳۴۷).
2.. «حَمْزَةَ بن حُمْرَانَ قَالَ: قُلْتُ لَهُ إِنَّا نَقُولُ إِنَّ اللّه لَمْ يُكَلِّفِ الْعِبَادَ إِلَّا مَا آتَاهُمْ وَ كُلُّ شَيْءٍ لَا يُطِيقُونَهُ فَهُوَ عَنْهُمْ مَوْضُوعٌ وَ لَا يَكُونُ إِلَّا مَا شَاءَ اللّه وَ قَضَى وَ قَدَّرَ وَ أَرَادَ فَقَالَ وَ اللّه إِنَّ هَذَا لَدِينِي وَ دِينُ آبَائِي»(برقی، المحاسن، ج۱، ص۲۹۶).
