می‌توان به فهم ایشان از أمر بین أمرین نزدیک شد. پیش‌تر به روایات اصحاب کوفه در این زمینه اشاراتی شد، اما در اینجا ذکر دیدگاه یکی از محدث-متکلمان برجسته کوفه، به تبیین بیشتر مسئله کمک می‌کند. ابوبصیر اسدی از محدثان و فقیهان بزرگ شیعه در بین اصحاب صادقین علیهما السلام بود. او روایات بسیاری در موضوع استطاعت و فاعلیت نقل کرده است؛ از جمله در موضوع استطاعت از امام صادق علیه السلام روایت کرده که فرمود:

۰.استطاعت قبل از فعل است و خداوند به هیچ کاری امر نمی‌کند، مگر آنکه عبد بر آن کار استطاعت داشته باشد.^۱

اما ابوبصیر در ذیل آیه شریفل (وَمَا تَشَاءُونَ إِلَّا أَنْ يَشَاءَ اللّه رَبُّ الْعَالَمِينَ) از امام صادق علیه السلام روایت کرده است که فرمود:«لأن المشیة الیه تبارک و تعالی لا إلی الناس».^۲

نقل این دو روایت نشان می‌دهد، اگرچه استطاعت بر فعل وجود دارد، اما مشیت فعل به دست خداست.

تبیین دقیق‌تر مسئله در روایت دیگری منقول از ابو بصیر چنین آمده است:

۰.پيش روى امام صادق علیه السلام نشسته بودم و سائلى از آن حضرت سؤال کرد؛ عرض كرد: فداى تو گردم بدبختى و شقاوت، از کجا اهل معصيت را در برگرفته تا آنكه براى ايشان در علم خويش حكم فرموده به اينكه ايشان را بر كارهایشان عذاب فرمايد؟ امام‏ صادق علیه السلام فرمود: اى سائل! خداى عزوجل دانست كه كسى از خلقش نمی‌تواند حق او را ادا نماید و چون به اين دانا شد توانایى بر معرفت خود را به اهل محبت و دوستان خود

و تفویض و بیان نظریه سومی مباین با دو نظریه جبر و تفویض بود. با بررسی دیدگاه‌های مختلف ‌درباره مبانی نظریه أمر بین أمرین، بدون ‌تردید می‌توان ادعا کرد که همه بزرگان امامیه در کوفه، نفی جبر و نفی تفویض را به عنوان اصلی مسلم پذیرفته بودند. حتی آن دسته از کسانی که پا به عرصه نظریه‌پردازی نمی‌گذاشتند، با نقل روایات ائمه علیهم السلام در نفی جبر و تفویض بر این باور استوار بودند. پیش‌تر به گزارش اشعری، ‌درباره وضعیت این گروه اشاره شد که:

۰.این گروه اگرچه تبیینی از مخلوق یا غیر مخلوق بودن افعال انسان ارائه نمی‌دهند، اما بر این باورند که جبر چنانچه جهمیه معتقدند و نیز تفویض چنانچه معتزله می‌گویند باطل است؛ زیرا روایت از اهل بیت علیهم السلام در این زمینه آمده است.^۱

روایات منقول از سوی امامیه کوفه، نیز این گزارش را تأیید می‌کنند. همان‌گونه که بیان شد، از نگاه شیعیان امامی کوفه، فرد مکلَّف، پیش از فعل و پیش از تکلیف، استطاعتِ بر فعل و اراده آزاد دارد و از سوی دیگر، فاعلیت او با اراده خداوند و نظام تقدیر گره خورده است. بنابراین به دلیل استطاعت و اراده آزاد انسان، نمی‌توان نظریه‌های جبرگرا را پذیرفت.

اگرچه در تبیین حقیقت استطاعت، اختلافاتی میان اصحاب دیده می‌شود، اما این اختلاف‌ها خللی به این اصل وارد نمی‌کند. از سوی دیگر، متکلم امامی با پذیرش عمومیت و حاکمیت اراده الهی، از نظریه‌های تفویض‌گرا فاصله می‌گیرد؛ چون از نظر او، اگرچه فاعل مختار دارای استطاعت و اراده است و خود منشأ پیدایش فعل و حرکت خواهد بود، اما فعل او در عالم تکوین مشروط به اذن و اراده الهی است و حوزه فاعلیت او از سلطنت و ملک الهی خارج نیست. از این‌رو