است. در این میان، نظریه أمر بین أمرین به عنوان راه‌حل و نظریه اختصاصی اهل‌بیت علیهم السلام جایگاه ویژه‌ای دارد و از آنجا که این نظریه در طول تاریخ تشیع و از سوی اندیشوران امامیه تقریرهای مختلفی پیدا کرده است، بازخوانی این نظریه با توجه به ریشه های تاریخی پیدایش مسئله و نظریه های رقیب می‌تواند به نیکی زوایای پنهان این نظریه را آشکار و تأثیر و تأثرهای احتمالی اندیشه‌ها از یکدیگر را بازتاب دهد.

کتاب پیشِ‌رو که به همت یکی از اعضای هیئت علمی پژوهشکده کلام اهل بیت علیهم السلام به تحقیق و نگارش درآمده است با موضوع «بازخوانی نظریه أمر بین أمرین» بخشی از کلان‌پروژه «بازشناسی اندیشه کلامی امامیه» است. این پژوهش با آثار دیگری که در سایر عناصر معرفتی شیعه سامان‌ یافته است، تکمیل خواهد شد و در نهایت، تقریر جامعی از اندیشه‌ کلامی امامیه - پیش از ورود اندیشه‌های فلسفی و عرفانی - ارائه خواهد داد.

در پایان بر خود فرض می‌دانیم از همه کسانی که این پژوهشکده را در تبیین ابعاد معرفتی اهل‌بیت علیهم السلام مدد می‌رسانند، قدردانی کنیم. از رئیس محترم پژوهشگاه قرآن و حدیث حضرت آیت‌اللّه ری‌شهری که بردبارانه و گشاده‌دست همه امکانات لازم را برای این خدمت علمی و معنوی فراهم ساخته‌اند و نیز قائم مقام محترم پژوهشگاه جناب حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر رضا برنجکار و مدیران و همکاران ارجمندشان که بیشترین سهم را در این میان برعهده داشته‌‌اند و از معاون محترم پژوهشکده کلام اهل‌بیت علیهم السلام جناب حجت الاسلام و المسلمین دکتر اکبر اقوام کرباسی و از نویسنده محترم کتاب، جناب حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر سید حسن طالقانی، قدردانی و سپاسگزاری می‌کنم و توفیقات بیشتر ایشان را خواستارم.

همه توفیقات را تنها به لطف حضرت حق‌تعالی می‌دانیم و بر این نعمت، سر

در نهایت، بازیابی و فهم عمیق معارف اهل بیت علیهم السلام ضروری به نظر می‌رسد.

اکنون که بسیاری از مردم جهان و نخبگان به شناخت فرهنگ اهل‌بیت علیهم السلام روی آورده‌اند و مخالفان نیز از روی کینه‌ورزی و بدخواهی برای خاموش کردن این نور الاهی به شبهه‌افکنی و تیره‌سازی فضای گفت‌وگوی علمی امید بسته‌اند، و از سوی دیگر، در دهه‌های اخیر فرصتی برای شیعیان فراهم آمده تا با شناساندن خویش، مکتب اهل بیت علیهم السلام را از مظلومیت و مهجوریت به‌در آورده، زمینه آشنایی و راهیابی بسیاری را به آموزه‌های ناب قرآنی فراهم سازند، شایسته است اقدامی اساسی و برنامه‌ای روشمند و علمی در تبیین اصول و مفاهیم پایه در مدرسه اهل بیت علیهم السلام و احیای میراث فکری ایشان در حوزه مباحث اعتقادی تدارک شود.

بدیهی است که برای این منظور باید مسئله‌های فراوانی را به بحث گذاشت و موضوعات بسیاری را به‌دست تحقیق سپرد. این حرکت به دلیل گستردگی موضوعات و کمبود امکانات، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و جامع است و تنها با همت و هماهنگی مؤسسات و محققان برجسته امکان‌پذیر است.

پژوهشکده کلام اهل بیت علیهم السلام دقیقاً بر اساس همین نگرش و تحلیل شکل گرفت تا قفل غفلت و غبار تغافل را از اندیشه تشیع بزداید و آموزه‌های گران‌سنگ قرآن و اهل بیت علیهم السلامرا به‌دور از پرده پندار مخالفان و فراتر از دست‌اندازی ناآگاهان، معرفی کند. بر این اساس، پژوهشکده کلام اهل بیت علیهم السلام پژوهش در زمینه‌های مرتبط با معارف بنیادین اسلامی را از اهداف اساسی خویش می‌داند و بدین منظور بازخوانی اندیشه‌های امامیان نخستین - به‌ویژه اصحاب امامیه در دروان حضور- را در کنار پژوهش‌های بنیادین در معارف اعتقادیِ کتاب و سنت، از وظایف اصلی خود تلقی می‌کند.

از جمله موضوعاتی که شایسته است در اندیشه امامیان نخستین بازخوانی و با تقریرهای متأخرتر مقایسه شود، مباحث مرتبط با حوزه فاعلیت اختیاری انسان