کتاب "نقش امام باقر علیه السلام در شکل گیری جامعه اعتقادی امامیه" تألیف آقای روح الله رجبی پور، به زبان فارسی از آثار پژوهشگاه قرآن و حدیث منتشر شد.
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه قرآن و حدیث، تحول اساسی جامعه امامیه در عصر باقرین علیهما السلام بر محققان پوشیده نیست. از مهمترین این تحولات، ظهور جامعه امامیه در قامت یک جامعه اعتقادی متمایز بود. جامعه ای که حدود و مرزهای مشخص اعتقادی با سایر شیعیان و دیگر مذاهب اسلامی پیدا کرد.
کتاب پیش رو فرضیه‌هایی که پیدایش جامعه اعتقادی امامیه را متأثر از عوامل بیرونی و جریان‌های فکری انحرافی می پنداردبر پایه شواهد و مستندات تاریخی، واکاوی و شکل‌گیری جامعه اعتقادی امامیه در آغاز سده دوم هجری را بر پایه آموزه‌های امام باقر علیه السلام تبیین و تحلیل نموده و نقش مؤثر امام باقر علیه السلام در شکل‌گیری جامعه اعتقادی شیعه را به اثبات می رساند.
نویسنده معتقد است علت انتخاب این دوره برای پژوهش، عمیق‌تر و اساسی‌تر بودن اثرگذاری تحول این عصر در تاریخ کلام است. با اینکه درباره نوع تحول جامعه امامیه در این عصر بین محققان اختلاف وجود دارد، همه محققان بر اساسی بودن این تحول اتفاق نظر دارند. از این رو می‌توان ادعا کرد یک تحول اساسی در این دوره در جامعه امامیه اتفاق افتاده است. چرا که پیش‌تر در جامعه شیعی از سوی ائمه علیهم السلام طرح گردیده و میان جامعه اسلامی باورمندانی داشته است، اما تا پیش از دوران امام باقر علیه السلام، هنوز جامعه اعتقادی امامیه که به مجموعه‌ای از آموزه‌های اعتقادی باورمند باشند و حدود آن جامعه اعتقادی نسبت به دیگر گروه‌های شیعی و غیرشیعی روشن باشد، شکل نگرفته بود.
در این دوره از زندگانی امام باقر علیه السلام و با تلاش‌های ایشان، در اواخر حیات آن حضرت جامعه اعتقادی امامیه بر پایه آموزه‌های اعتقادی شکل گرفت وحدود این جامعه و نیز تمایز و نسبت آن با دیگران روشن گردید، بدین معنا که هم افراد این جامعه خود را متمایز از دیگران دانسته و هم دیگران آنان را دارای مجموعه‌ای از اعتقادات می‌دانستند که متمایز از دیگران‌اند.
با توجه به این رویکرد، کتاب حاضر در چهار فصل سامان یافته است. در فصل اول کتاب به نبود یک جامعه اعتقادی در عصر امام سجاد علیه السلام اشاره شده است. در قسمت دوم فصل اول با ارائه شواهد فراوان به وجود جامعه اعتقادی امامیه در عصر امام باقر علیه السلام اشاره شده است.
در فصل دوم و سوم در جهت اثبات فرضیه پژوهش گام برداشته شده است. برای این مهم در گام نخست در فصل دوم به وجود ظرفیت‌ها و شرایط مناسب در جامعه اسلامی و جامعه امامیه برای تشکیل جامعه اعتقادی امامیه اشاره شده است. در این فصل تلاش شده تا با شواهد فراوان و از زوایای مختلف، وجود فضا و ظرفیت مناسب برای امام باقر علیه السلام در جهت شکل‌دهی به جامعه اعتقادی امامیه اثبات شود.
در فصل سوم که مهمترین فصل کتاب است، به اقدامات امام باقر علیه السلام در تأسیس جامعه اعتقادی امامیه پرداخته شده است. این اقدامات در قالب دو بخش عمده که شامل اقدامات نظری و عملی است، پیگیری شده است. مخاطب با مطالعه این فصل از الگوها و روشهای امام باقر علیه السلام برای تأسیس جامعه اعتقادی امامیه آگاه خواهد شد.
در فصل چهارم به پیامدهای نقشآفرینی امام باقر علیه السلام در عرصه جامعهسازی اعتقادی اشاره شده است. در این فصل به سه پیامد اصلی اشاره دارد: نخست به فزونی جمعیت امامت‌باوران و ظهور نمادهای اجتماعی برای جامعه امامیه که این نمادها ریشه در باورهای اعتقادی امامیه داشته و سپس به پیامدهای نقشآفرینی امام باقر علیه السلام در یکپارچگی جامعه امامیه در جانشینی ایشان اشاره شده است.
از نتایج مهم شکل‌گیری جامعه اعتقادی امامیه به دست امام باقر علیه السلام به وجود نیامدن انشقاق بین امامیه در انتخاب وصی آن حضرت پس از شهادت ایشان می باشد. چرا که جامعه امامیه در زمان شهادت امام باقر علیه السلام و معرفی امام بعدی، دچار ازهم‌گسیختگی نشد و انسجام خویش را در تبعیت از جانشین وی که امام صادق علیه السلام باشد، حفظ کرد. سرانجام در این دوره، مکتب کلامی امامیه به صورت جامع و منظومه‌وار تعلیم داده شد که می‌توان آن را ارائه یک مکتب جامع کلامی قلمداد کرد.
عناوین فصلهای کتاب به قرار ذیل می باشد:
فصل اول: جامعه شیعی در عصر امام باقر علیه السلام
فصل دوم: ظرفیت و جایگاه امام باقر علیه السلام در جامعه سازی اعتقادی
فصل سوم: محوریت امام باقر علیه السلام در شکل گیری جامعه اعتقادی امامیه
فصل چهارم: آثار و پیامدهای نقش آفرینی امام باقر علیه السلام در عرصه جامعه سازی اعتقادی
کتاب "نقش امام باقر علیه السلام در شکل گیری جامعه اعتقادی امامیه" تألیف آقای روح الله رجبی پور از سوی پژوهشکده کلام اهل بیت علیهم السلام، به زبان فارسی، در قطع رقعی، در ۳۲۷ صفحه به نگارش درآمده است و در سال ۱۴۰۰ با همکاری انتشارات موسسه معارف اهل بیت علیهم السلام منتشر شده است.
