کرسی ـ علمی ترويجی "السنة بلا مذاهب" با ارائه دکتر نورالدين ابولحيه و نقد حجت الاسلام و المسلمين استاد عبدالهادی مسعودی و با دبيری دکتر سيدمحمدحسن حکيم، با محوریت نقد رويکرد و منهج دانشنامه حديثی "سلسلة السنة بلا مذاهب" در پژوهشگاه قرآن و حديث برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه قرآن و حدیث، دانشنامه "سلسلة السنة بلا مذاهب" حاصل تلاش دانشی و پژوهشی استاد دکتر نورالدين ابولحيه است. دکتر ابولحيه در اين پژوهش جامع با رويکردی فراتر از اتکای صرف به سند روايات در اعتبار سنجی و فارغ از اختلافات رجاليان در اعتبار سنجی حديث، به بازخوانی حديث اسلامی بر پايه بهره گيری از منابع حديثی و فقهی مذاهب اسلامی می پردازد.
نقد رويکرد دکتر ابولحية به "سنت" و همچنين نقد تلاش دانشی وی در تطبيق اين رويکرد بر حديث اسلامی که در پژوهش جامع ايشان "السنة بلا مذاهب" در قالب موسوعه ای ۲۰ جلدی منتشر شده است موضوع اولين کرسی علمی ـ ترويجی پژوهشگاه قرآن و حديث در سال ۱۴۰۰ قرار گرفت.
در اين کرسی علمی ـ ترويجی که به صورت وبیناری برگزار شد، دکتر نور الدين ابولحيه استاد دانشگاه باتنه کشور الجزاير به عنوان ارائه دهنده به تبيين رويکرد و مبانی خويش در تعامل با سنت و تطبيق آن بر حديث اسلامی در موسوعه ی "السنة بلا مذاهب" پرداخت.
ایشان رويکرد ويژه خويش را در قبول حديث بر تکيه بر جانب معنی و مفهوم حديث توصيف کرد و به نقد رويکرد رجالی صرف در قبول حديث پرداخت. وی تفاوت در مبانی رجالی ـ حتی در ميان عالمان هم مذهب ـ و اعمال سليقه های شخصی در اثبات صدور حديث با رويکرد سندی صرف را از اسباب بروز خطا در قبول حديث دانست.
وی فاصله ميان مذاهب به ويژه ميان اماميه با اهل سنت را ناشی از همين اکتفای به نگاه رجالی و اختلاف در مبانی آن دانست. امری که با توجه به حجم بسيار زياد مفاهيم و معانی مشترک ميان مذاهب غريب و ناصواب به نظر می رسد.
دکتر ابولحیه بر لزوم بهره گيری از مشترکات ـ يعنی گزاره ها و مفاهيم مشترک در ميان مذاهب اسلامی به عنوان رکنی غير قابل انکار تأکيد کرد.
وی در ادامه افزود: ما در مقابل اتکای به اسناد به توثيق بر پايه معنا و مفهوم روی آورده ايم. تکيه بر جانب معنی و مفهوم حديث برای اعتبار سنجی، ما را بر آن داشت تا ميزان همخوانی يا ناهماهنگی گزاره ها با قرآن کريم، و فهم عقلائی را به عنوان سنجه ای شايسته در اثبات صدور قرار دهيم.
ایشان نقد رويکرد رجال محور در پذيرش حديث را به معنای پذيرش هر حديث بی اعتبار و بی سند نمی داند و گفت: احاديث را بايد تنها از منابع معتبر أخذ نمود؛ اما اختلاف مذهبی در اعتبار مصادر نبايد مانع بهره گيری از منابع معتبر متداول در ميان مذاهب شود. چنانکه خودم در تدوين این دانشنامه هم از منابع اصيل حديث در اهل سنت و هم منابع معتبر اماميه بهره برداری کردم.
دکتر نور الدين ابولحيه در باب ساختار هندسی و شيوه گزارشگری احاديث در دانشنامه خويش گفت: با توجه به اين که مخاطب اين دانشنامه عموم مسلمانان از مذاهب مختلف اند، از غور در مباحث تخصصی دانشی اجتناب شده است؛ اما برای کمک به فهم مخاطب و يا دفع شبهات از احاديث، مشکلات حديثی مورد تقرير و تبيين قرار گرفته است. افزون بر آن مراعات جانب اختصار و خلاصه گويی در گزارشگری حديث و تقطيع روايات بر اساس نياز و طبيعت موضوع از مصاديق آسان سازی انتقال مفاهيم به خواننده است که در این دانشنامه بدان پايبند بوده ایم.
وی ارجاع به منابع اصلی احاديث و روايات که در موسوعه تدارک دیده شده برای استفاده متخصصان و دانشمندان از این موسوعه کافی دانست. همچنين در کنار مباحث مبنائی و توصيف رويکرد خويش به سنت و حديث، ساختار و هندسه دانشنامه و فروع و اقسام آن را نيز به شکل تطبيقی توصيف نمود.
دکتر سيدمحمدحسن حکيم دبير علمی اين کرسی علمی ـ ترويجی، در ضمن ارائه خلاصه و جمع بندی مطالب مطرح شده توسط دکتر ابولحیه برای تکميل بحث، توضيح دقيق تر نسبت به تکيه بر جانب معنا در اعتبار سنجی حديث را از استاد ابولحیه خواست.
استاد دانشگاه باتنه الجزایر در ادامه گفت: مقارنه ميان گزاره های حديث با مفاهيم ثابت و پذيرفته شده است و منحصر در احراز موافقت با قرآن و يا فهم عقلائی نيست بلکه هر امر مقبول وثابتی همانند گزاره های حديثی مورد اتفاق، يا فطرت، يا امور دانشی مسلم و يا واقعيت، می تواند معيار برای سنجه حديث و پذيرش آن قرار گيرد.
دکتر ابولحیه در ادامه گفت: نکته و اشکال استاد مسعودی در مورد بی اعتنايی به سند روايات و تبعات آن امری مهم و شايسته توجه است چرا که مقصود در پژوهش ما نيز بی اعتنايی کامل به سند روايت نيست. در حقيقت رويکرد اوّلی به رجال و مطلق انگاری اثبات صدور به واسطه تصحيح اسناد را مورد اشکال قرار داده و از آن اجتناب کرده ايم. همچنین در تدوين اين دانشنامه طبيعت موضوع نيز در ميزان اعتنای به سند نقش داشته و در برخی موضوعات به طور جدی جهات سندی روايات را مورد پیگيری قرار داده ايم. افزون بر آن مصاديقی که روايات دارای سند معتبر در اماميه و سند معتبر در اهل سنت و مذاهب ديگر بوده مورد دقت و تأکيد ما بوده است. در حقيقت ما در توجه سندی استفاده از حديثی که همه سند آن را مورد انکار قرار داده و تضعيف نموده اند، اجتناب کرده ايم؛ اما در قبول حديث، اتفاق نظر همه را لحاظ نکرده ايم. بلکه به اين که حداقل يک رويکرد رجالی سند حديثی را تصحيح کند، اکتفا نموده ايم.
دکتر ابولحيه در مورد ساختار و نظام بحث گفت: در تنظيم مباحث و روابط دانشی ميان موضوعات طبيعت عرفی حاکم بر فضای ذهنی مخاطبان الجزايری و ساکنان غرب جهان اسلام را معيار و محور قرار داده ايم. نوع سؤالات ذهنی و چالش های فکری رايج در فضای فکری معاصر ما در اين مناطق محور اصلی ساماندهی موضوعی بوده و به نظر می رسد با دقت در اين پيش فرض برای جامعه مخاطب مورد هدف در اين پژوهش ساختار موجود ترجيح می يابد.
استاد دانشگاه باتنه الجزایر در ادامه افزود: ورود در مباحث مرتبط با اعتبار منابع موجب بروز حساسيت های دانشی ويژه ای می شود که ما در اين پژوهش از آن اجتناب داشته ايم. بحث هايی مانند مقبوليت يا عدم مقبولين منابع يک مذهب نزد ديگر مذاهب. اما در تدوين اين دانشنامه توجه داشته ايم که منبعی که از آن حديث نقل می کنيم نزد اهل مذهب معتبر باشد و در ميان دانشمندان فقه و حديث آن مذهب متدوال و مورد مراجعه باشد. همچنين دقت کرده ايم که از منابع قديم تر و اصول پايه در منابع حديثی هر مذهب استفاده کنيم. برای اين مقصود دوره های تاريخی تدوين منابع و منابع پايه و منابع واسطه را تفکيک کرده و از منابع اصلی گزارش کرده ايم.
دکتر نور الدين ابولحيه در پایان گفت: ورود مباحث فقهی در دانشنامه تابع نياز جدی مخاطبان عمومی الجزایری به تبع شبهات سلفية و وهابی ها و تفرقه افکنی آنهاست. برای اینکه بخشی از نياز مسلمان الجزايری برای بازيابی وحدت و تمدن اسلامی، دفع اين دست شبهات از ديگر مذاهب است. چراکه حرکت های افراطی با دروغ بستن به مذاهب اسلام موجبات اختلاف و معارضه ميان مذاهب را پديد آورده اند در حالی که مشترکات عبادی که در موسوعه بدان پرداخته ايم، بدون بحث و مجادله تصوير شفاف و سالمی از يکرنگی مسلمين در عبادت و فروع فقهی را نمايان ساخته و شبهات را دفع می کند.
گفتنی است «دکتر نورالدين ابولحيه» از پژوهشگران مسلمان و از نويسندگان پرکار الجزايری است که به ژرف انديشی در فقه مقاصدی و نقد حديث اسلامی پرداخته و از وی نگاشته های بسياری در حوزه ی عقايد و اخلاق و حديث اسلامی منتشر شده است.
لازم به ذکر است کرسی علمی ـ ترويجی"السنة بلا مذاهب" با سخنرانی دکتر نورالدین ابولحیه استاد دانشگاه باتنه کشور الجزایر و با حضور حجت الاسلام و المسلمین استاد عبدالهادی مسعودی به عنوان ناقد در روز دوشنبه ۲۱ تير ماه ۱۴۰۰ به همت پژوهشگاه قرآن و حديث و با همکاری دانشگاه قرآن و حديث، امور بين الملل مؤسسه دارالحديث، انجمن حدیث حوزه، رايزن فرهنگی ايران در الجزايرآقای سيدجلال ميرآقايی و نیز دبیرخانه هیأت حمایت از کرسی های نظریه پردازی، نقد و مناظره شورای عالی انقلاب فرهنگی به صورت وبیناری در سالن جلسات موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث برگزار شد.
