گزارش آیین رونمایی از کتاب "فلسفه اخلاق در دایره عقل و دین"

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه قرآن و حدیث، آیین رونمایی از کتاب «فلسفه اخلاق در دایره عقل و دین (فرانظریه یکپارچگی اخلاق)» از آثار پژوهشکده اخلاق و روانشناسی اسلامی با همکاری پژوهشگاه قرآن و حدیث و انتشارات کتاب طه منتشر گردیده بود، با حضور مؤلف، دکتر هادی صادقی و سخنرانی جمعی از شخصیت‌ های علمی و اخلاق‌پژوهان در روز پنجشنبه دهم تیر ماه ۱۴۰۰، ساعت ۱۸ در مجتمع ناشران برگزار گردید.

* با کتابی تألیفی و پژوهشی مواجهیم، نه مجموعه‌ای از تکرار حرف‌های دیگران

دکتر محسن جوادی، معاون فرهنگی وزارت ارشاد و از اساتید گروه فلسفه اخلاق دانشگاه قم، کتاب"فلسفه اخلاق در دایره عقل و دین" را دارای نگاهی تألیفی و پژوهشی دانست و گفت:  مؤلف در این کتاب سعی دارد تا به ارائه نظریه‌ای در فلسفه اخلاق بپردازد در حالی که تکرار حرف‌های دیگران نیست. سعی مولف بر بیان نظریات به حالت چتری در اصل فرانظریه‌ای می‌باشد، یعنی از آن نظریه‌ها استفاده می‌کنند و خود دربردارنده معیارهای ارزش‌های اخلاقی است. البته یک‌سری نگرانی‌هایی در چنین چتری نگاه کردن‌هایی وجود دارد که ممکن است به نوعی به نسبی‌گرایی منجر شود ولی دکتر صادقی تلاش دارند که نشان دهند این کتاب با نسبی‌گرایی تفاوت دارد و به خوبی هم از عهده این کار برآمده‌اند.

در ادامه ایشان خواندن این کتاب را به همه دوستان فلسفه اخلاق پیشنهاد داد و آن را دربردارنده پژوهش‌های جدیدی برای پژوهش‌ها و ایده‌های اخلاقی دانست. دکتر جوادی در پایان، از انتشارات کتاب طه و پژوهشگاه قرآن و حدیث به جهت نشر این کتاب برای اخلاق پژوهان تشکر کردند.

دکتر محمد لگنهاوسن از اساتید مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)، به عنوان دیگر سخنران این جلسه با برشمردن امتیازات این اثر گفت:‌ در این کتاب نوعی شجاعت دیده می‌شود. این اثر نشان می‌دهد که چطور بحث‌هایی در اخلاق فلسفی معاصر می‌تواند ما را به ایده‌های جدید سوق دهد و موجب شود منابع دینی خود را، در مقایسه با آثار فلسفی معاصر، بازخوانی کنیم.

* توجه به منابع وحیانی؛ یکی از نکات ارزشمند کتاب

در ادامه دکتر عالم زاده نوری معاون تهذیب مرکز مدیریت حوزه علمیه و پژوهشگر و مؤلف در حوزه اخلاق اسلامی، به عنوان دیگر سخنران این جلسه گفت:  نکته مهم و ارزشمند این کتاب، توجه به منابع وحیانی است. فلسفه اخلاق شاخه‌ای از فلسفه است و خواستگاه غربی دارد؛‌ اکتفای به فلسفه اخلاق در مباحث اخلاقی موجب می‌شود از منابع و ذخایر علمی و دینی خود غفلت می‌کنیم. ما معرفت را صرفاً‌ ذیل معرفت عقلانی نمی‌شناسیم که در این کتاب به این نکته توجه شده است. در متون دینی صراحتاً برخی مضامین خلاف قواعد اخلاقی مرسوم است که باید با این دست تألیفات و نظریه‌ها تفسیر صحیحی از آنها ارائه دهیم.

دکتر سیدمحمد حسینی سورکی، عضو هیأت علمی گروه اخلاق دانشگاه قم گفت: در نگاه اول، توجه به حوزه اخلاق هنجاری یکی از امتیازات مهم این کتاب است. حوزه‌ای که تا حدی مغفول انگاشته شده و ورود به آن هم دشوار است. آقای صادقی در تألیف این کتاب، سنتی که تا حدودی کمرنگ شده را هم احیا کردند. ایشان قبل از اینکه کتاب در سطح وسیع منتشر شود، آن را در تیراژ محدود جهت مطلعه و اظهار نظر به دست اهل فن سپردند. مؤلف بر این عقیده هستند که نظریه ارائه شده در کتاب یک نظریه تلفیقی نیست، بلکه نظریه‌ای جامع بوده و قرار نیست در عرض دیگر نظریه‌ها بوده و یا از امتزاج چند نظریه به دست آمده باشد. این موضوع هم می‌تواند یک مزیت بوده و هم می‌تواند پاشنه آشیل نظریه ایشان باشد.

دکتر مهدی اخوان، دانشیار فلسفه دانشگاه علامه طباطبائی(ره)، ضمن اشاره به این موضوع که محاسن کتاب طبق گفته‌های اساتید کاملاً واضح و قابل دریافت است گفت: آنچه می‌تواند به ویراست‌های بعدی کمک کند این است که به ضعف‌های کتاب نیز  بپردازیم. به لحاظ صوری متن کتاب بسیار منسجم است و از تکرار در آن پرهیز شده و این عوامل به خوشخوان بودن این اثر انجامیده است. همچنین منابع استفاده‌شده در کتاب بسیار متنوع، به‌روز و مفید هستند.

وی در ادامه افزود: به لحاظ محتوایی مؤلف سعی کردند یکی از دغدغه‌هایی را که همه ما اهل فلسفه اخلاق داریم مورد چالش قرار دهند. البته مؤلف اشاره‌ای به انگیزه خود جهت بررسی به این موضوع نداشته‌اند. همچنین در مواردی کوتاهی نیز صورت گرفته و به برخی از منابع اشاره نشده است. البته بهتر بود تغییراتی در عنوان و زیرعنوان کتاب انجام شود. از منظر فصل‌بندی کتاب نیازمند اصلاحاتی است که توجه به آن‌ها در زیبایی صوری اثر کمک شایانی خواهد داشت. گذرا بودن و سطحی عبور کردن از دیگرگرایی و دیگر موضوعات از نقدهای محتوایی این کتاب است.

* حرکت از آموزه‌های دینی به نظریه اخلاقی

دکتر عباس پسندیده، رئیس پژوهشکده اخلاق و روان‌شناسی اسلامی پژوهشگاه قرآن و حدیث، به عنوان دیگر سخنران این جلسه گفت: مهم‌ترین نکته این کتاب مبتنی بودن بر آموزه‌های دینی، یعنی قرآن و حدیث است. وقتی که شما می‌گویید قرآن و حدیث، منظور این است که اینها گزاره‌های تک آیه و تک‌حدیث هستند. اتفاق مهمی که در این اثر رخ داده حرکت از آموزه به نظریه است و بسیار کاری دشوار است.

وی افزود: نکته دوم این است که تمام نظریه‌های اخلاقی که ارائه‌شده و در این کتاب مشخص شده‌اند آیه و روایت برایشان یافت می‌شود. اتفاق مهم‌تری که در این کتاب رخ داده این است که چندین نظریۀ اخلاقی دینی را از بالا مشاهده کرده و نظریه دیگری ارائه داده که تمام آن نظریه‌ها را در دل خود جمع نموده و بیان می‌کند.

دکتر محمدتقی اسلامی، مدیر گروه پژوهشی اخلاق در پژوهشکده اخلاق و معنویت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: خواننده با مطالعه این کتاب متوجه می‌شود که این اثر حاصل سال‌ها عرق جبین و تلاش مستمر در این حوزه است. نکته دوم تذکری که نویسنده می‌دهد این است که دیدگاه این کتاب فلسفی است و اگر ما از نقل و کلام برای مسئله عقلی خود استفاده می‌کنیم، در اصل از این روایات مدد می‌گیریم و بسیار روند بجایی است. نکته سوم اقبالی است که به ادبیات فارسی در همین ابتدای اثر نشان می‌دهند. نکته چهارم این که از امتیازات کتاب این است که در آن از کثرت‌گرایی روش‌شناختی، غیر از کثرت‌گرایی معرفت‌شناختی، بهره گرفته شده است.

دکتر علی مهجور، سرپرست گروه آموزشی فلسفه اخلاق دانشکده فلسفه دانشگاه ادیان و مذاهب، گفت:  به نظر بنده  این موضوع که شما به نکته تعیین تکلیف نسبت آموزه‌های اخلاقی ادیان ابراهیمی با مکاتب فلسفه اخلاقی پرداختید یک گام به پیش بوده و بسیار ارزشمند است.

دکتر حسین بوسلیکی، عضو هیئت علمی مؤسسه اخلاق و تربیت، در ابتدا نکاتی در مورد فصل‌های مختلف کتاب اشاره کرد و گفت: نویسنده در فصل دوم بسیار مندرج به صورت انتقادی به اهم نظریات هنجاری پرداخته‌اند و همچنین فصل سوم اصلی‌ترین قسمتی است که از منظر تحلیل عقلی ایده اصلی کتاب مطرح می‌شود.

در انتهای این جلسه دکتر هادی صادقی، مولف کتاب ضمن تشکر از تمامی میهمانان بابت حضور در جلسه و ارائه دیدگاه های مختلف در خصوص کتاب، گفت: نظرات شما عزیزان سبب پیشبرد و پیشرفت بنده در این حوزه خواهد بود. از نقدها بسیار استفاده خواهم کرد.

ایشان در پایان جلسه به برخی از اشکالات و نقدهای مطرح شده پاسخ گفت.

لازم به ذکر است آیین رونمایی از کتاب "فلسفه اخلاق در دایره عقل و دین" از آثار پژوهشگاه قرآن و حدیث، با همکاری پژوهشگاه قرآن و حدیث و انتشارات طه، با حضور حجت الاسلام دکتر هادی صادقی، مولف کتاب و با سخنرانی آقایان محسن جوادی، محمد لگن هاوسن، محمد عالم زاده نوری، مهدی علیزاده، محمدرضا بیات، عباس پسندیده، محمدتقی اسلامی، حسن بوسلیکی، سیدمحمد حسینی سورکی، مهدی اخوان، علی مهجور و میثم غلامی در روز پنجشنبه ۱۰ تیر ماه از ساعت ۱۸در مجتمع ناشران برگزار گردید.