در استطاعت داشتن نیز می‌تواند متفاوت باشد. بر این اساس، کلینی در استطاعت داشتن انسان معتقد است باید سببی از جانب خداوند متعال باشد تا استطاعت محقق شود و این یعنی در همان استطاعت هم باید اراده و خواست خداوند باشد تا انسان قدرت انجام فعل را داشته باشد، اما شیخ صدوق چون استطاعت پیش از فعل را معتقد است، سبب وارد از جانب خداوند را در حین فعل لازم نمی‌داند.

محدّثان روایات معارف را در ابواب جداگانه‌ای مانند «التعریف والبیان» و نه در ابواب مختص به معرفة اللّه فطری (باب فطرة الخلق علی التوحید) درج و دسته‌بندی کرده‌اند، نشان از آن دارد که از نظر آنان این روایات مطلقِ معارف را در بر می‌گیرند، و برداشت قمی‌ها این بوده که معارف اضطراری به معنای عام را در باب یا ابوابی جداگانه ذکر می‌کردند، همان‌گونه که روایات معرفت فطری و اضطراری به معنای خاص را در باب یا ابوابی دیگر ذکر می‌کردند.

همچنین از این که روایات را در کتاب التوحید و در میان روایات مربوط به توحید افعالی ذکر کرده‌اند، به‌دست می‌آید که معرفت را فعل اللّه و چنان‌که در روایات تصریح شده است، صنع اللّه (اضطراری) می‌دانستند و از منظر آنها اضطراری بودن برآیند معرفت، منافاتی با خِرَدگرایی و اختیاری بودن مقدمات تحصیل معرفت (فرآیند معرفت) نداشت.

نگاه قمی‌ها به مسئله معرفت با توجه به آنچه از کتاب کلینی و شیخ صدوق به دست می‌آید، احتمالاً نگاه امرٌ بین الامرینی بوده است، به این معنا که میان فرآیند و برآیند معرفت، رابطه سببی غیرحتمی وجود دارد؛ البته، از نوع امرٌ بین الامرینی که نقش اراده و اختیار انسان در حصول معرفت (برایند معرفت) حداقلی و ناچیز است، تا آن‌جا که در شرع نادیده گرفته شده و بر آن تکلیف و ثواب و عقابی تدارک دیده نشده است. بنابراین، خداوند معرفت را تفضّل می‌کند و در قبال حصول آن، ثواب تفضّلی و تطوّلی (نه استحقاقی) عنایت می‌کند. ناگفته نماند، هرچند کلینی و شیخ صدوق هر دو اضطراری بودن معرفت و هدایت را از منظر «امرٌ بین الامرینی» می‌نگریستند و برای انسان در مسئله معرفت و هدایت، استطاعت و اختیار جزئی قائل بودند، اما چون دیدگاه آنان در مسئله استطاعت متفاوت بود (کلینی به استطاعت مع الفعل و شیخ صدوق به استطاعت قبل الفعل معتقد بود)،^۱ دیدگاهشان