15
معرفت اضطراری در قرون نخستین اسلامی

پیش‌گفتار

یکی از مسائل مهم در معرفت‌شناسی، مسئله اراده انسان در فرآیند شناخت است و این‌که معرفت تا چه اندازه در اختیار انسان است و تا چه اندازه از اختیار انسان خارج است؟ آیا معرفت به‌صورت غیرارادی و تحت تأثیر نیازهای درونی و بیرونی انسان شکل می‌گیرد یا آن‌که معرفت کاملاً در سلطه بشر بوده و تحت اختیار اوست؟ و اساساً نقش اراده در کسب معرفت چیست؟ از این‌رو، مسئله معرفت‌شناسی - به‌ویژه معرفة اللّه - و چگونگی دست‌یابی به آن و از جمله اکتسابی یا اضطراری بودن معارف، در محافل علمی مسلمانان و در میان طیف‌ها و جریان‌های فکری اسلامی، همواره به‌عنوان یک مسئله و دغدغه جدّی مطرح بوده است.۱

مسئله معرفت از مسائل مورد اهتمام امامیان نخستین بوده و همواره در محافل و مجالس مورد نقد و بررسی قرار می‌گرفته و در کتاب‌های فهرست‌نگاری و احوال‌نویسی بازتاب داشته است. بسیاری از امامیان، نگاشته مجزایی به‌عنوان «کتاب المعرفة» داشته‌اند. برخی از آن نگاشته‌ها، با قرائنی معلوم است که در حوزه معرفت‌شناسی نبوده است؛ مانند کتاب المعرفة فی فضل النبی وامیرالمؤمنین

1.. به تعبیر جاحظ «اختلف الناس فی المعرفة اختلافاً شدیداً، وتباینوا فيها تبايناً مفرطاً» (جاحظ، المسائل والجوابات فی المعرفة، ص۱۱۰).


معرفت اضطراری در قرون نخستین اسلامی
14

پژوهشگاه جناب حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر رضا برنجکار و مدیران و همکاران ارجمندشان که بیشترین سهم را در این میان برعهده داشته‌‌اند و از معاون محترم پژوهشکده کلام اهل‌بیت علیهم السلام جناب حجت الاسلام والمسلمین اکبر اقوام کرباسی و از نویسنده محترم کتاب، جناب حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر علی امیرخانی قدردانی و سپاسگزاری می‌کنم و توفیقات بیشتر ایشان را خواستارم.

همه توفیقات را تنها به لطف حضرت حق‌تعالی می‌دانیم و بر این نعمت، سرِ سپاس و ستایش بر آستان جلال او می‌ساییم و سایه عنایت مولایمان حضرت ولیّ عصر(عج) را بزرگ‌ترین سرمایه برای به انجام رساندن رسالت بزرگ پاسداری از معارف مکتب وحی می‌شماریم.

محمدتقی سبحانی

رئیس پژوهشکده کلام اهل‌بیت علیهم السلام

  • نام منبع :
    معرفت اضطراری در قرون نخستین اسلامی
    سایر پدیدآورندگان :
    علی امیرخانی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 20553
صفحه از 285
پرینت  ارسال به