الدلائل المبیّنة، لما یختلفون فیه من امر دینهم ودنیاهم؛ اذ قد علموا أن لیس فی وسعهم معرفة ما یحتاجون الیه. واما اسم الحجة وموضعه فلا یُدرک الا من طریق الخبر والتوقیف.۱
محمد بن یحیی العطار القمی
محمد بن یحیی العطار قمی هم از محدّثان خط فکری احمد اشعری است که در انتقال میراث روایی کوفه به قم نقش داشته است. محمد بن یحیی راوی این صحیحه مهم امام صادق علیه السلام است که احمد اشعری به قم انتقال داد: «المعرفة من صنع اللّه لیس للعباد فیها صُنعٌ».۲ نیز محمد بن یحیی روایت «إن اللّه احتجّ علی الناس بما آتاهم و عرّفهم»۳ را از طریق احمد اشعری نقل کرده است. البته، او به غیر از احمد اشعری از مشایخ دیگر هم روایات معرفت اضطراری را نقل کرده است؛ برای مثال، او راوی روایت مشهور امام صادق علیه السلام از طریق محمد بن احمد بن یحیی است که فرمود:
۰.ستةُ أشیاءَ لیسَ للعبادِ فیها صنعٌ: المعرفةُ والجهلُ والرضا والغضبُ والنومُ والیقظةُ.۴
نیز روایت امام صادق علیه السلام که فرمودند: «لَیْسَ لِلَّهِ عَلَى خَلْقِهِ أَنْ یَعْرِفُوا قَبْلَ أَنْ یُعَرِّفَهُمْ وَلِلْخَلْقِ عَلَى اللّه أَنْ یُعَرِّفَهُمْ وَلِلَّهِ عَلَى الْخَلْقِ إِذَا عَرَّفَهُمْ أَنْ یَقْبَلُوه»۵ را از طریق
1.. اشعری قمی، ناسخ القرآن، ص۲۱۸.
2.. شیخ صدوق، التوحید، ص۴۱۰؛ کلینی، الکافی، ج۱، ص۱۶۳.
3.. کلینی، الکافی، ج۱، ص۱۶۲.
4.. شیخ صدوق، التوحید، ص۴۱۱. کلینی این حدیث را از محمد بن ابی عبداللّه و او از سهل بن زیاد روایت کرده است (کلینی، الکافی، ج۱، ص۱۶۴).
5.. شیخ صدوق، التوحید، ص۴۱۲.
