می‌آید و انحرافات بعدی او معلول عوامل بیرونی‌اند. حدیث‌گرایان اهل سنت، این انحراف و تغییر در سرشت و فطرت الهی انسان‌ها را نیز به قضا و قدر الهی و مخلوق و صنعِ حق تعالی می‌دانند؛ چنان‌که اوزاعی به آن تصریح کرده است.۱
همچنین در منابع روایی اهل سنت و حدیث، روایات دیگری نقل شده است که دلالت دارد بر این‌که خداوند متعال، همه بندگان را بر توحید و دین حنیف (اسلام) آفرید و این شیاطین هستند که انسان‌ها را از فطرت اصلی توحیدی منحرف می‌سازند؛ مانند این حدیث نبوی:
عن عیاض بن حمار عن رسول اللّه صلی الله علیه و اله: إنّ ربّی عزّوجل أمرنی أن أعلمکم ما جهلتم مما علمنی فی یومی هذا... إنی خلقت عبادی حنفاء کلهم وإنهم أتتهم الشیاطین فأضلتهم عن دینهم.۲
البته، دانسته است که بر اساس مبانی فکری و عقیدتی اهل حدیث، همین انحراف انسان‌ها از فطرت توحیدی از سوی شیاطین نیز فعل اللّه و تحت مشیت و اراده حق تعالی و به تقدیر الهی است و به بیان دیگر، سعادت یا شقاوت انسان‌ها در دنیا پیش از خلقتشان تعیین شده؛ بر این عقیده شواهد رواییِ متعددی در منابع روایی اهل حدیث یافت می‌شود؛ از جمله حدیث نبوی مشهورِ «السعیدُ سعیدٌ فی بطن اُمّه والشقی شقیٌ فی بطن اُمّه».۳
حاصل سخن آن‌که تا این‌جا با بررسی منابع روایی و اعتقادی اهل حدیث، باور
1.. عن ابی هریره: «قال رسول اللّه صلی الله علیه و اله: کل مولود یولد علی الفطرة فابواه یهوّدانه وینصّرانه ویمجّسانه. قال الاوزاعی: وذلک بقضاء وقدر» (لالکایی، شرح اصول الاعتقاد، ج۳، ص۵۶۳).
2.. «عیاض بن حمار از رسول اللّه صلی الله علیه و اله نقل می‌کند که حضرت فرمود: پروردگار من به من فرمان داده تا شما را بر چیزی که ناآگاهید، آگاه سازم از آن چیزی که امروز مرا بدان آگاه ساخت... . (خداوند متعال): من همۀ بندگانم را حنیف (مستقیم) آفریدم. شیاطین آنان را از دین‌شان گمراه ساختند» (مسلم، الصحیح، ج۸، ص۱۵۹).
3.. لالکایی، شرح اصول الاعتقاد، ج۳، ص۵۹۶.
