نَسَبه المنيف

اين کتاب در بردارنده حدود هزار روايت اخلاقى و تربيتى از پيامبر گرامى اسلام صلی الله علیه و آله و سلم و شروح، حواشى، دارای استدراک و تلخيص‏ هاى فراوانى است.
قاضى قُضاعى از دانشوران نيمه نخست سده پنجم است. ایشان در دوران فاطميان در مصر مى ‏زيست و در علومى چند، از جمله: ادبيات، فقه، حديث، تفسير و تاريخ، دست داشته، در سه علم اخير، آثارى از او به يادگار مانده است.
وى در مَسند قضاوت بود و در دوران وزارت على ‌بن ‌احمد جَرجرايى ـ وزير دربار فاطميان ـ منشى او بوده و روزگارى چند به عنوان سفير فاطميان در حکومت روم شرقى، در قسطنطنيه اقامت داشت.
اين کتاب، فارغ از شيعه يا سنى‌ بودن گردآورنده آن، از همان آغاز، مورد توجه عالمان بوده است و حديث‏ پژوهان شيعه و اهل سنت، با ديده عنايت به آن نگريسته ‏اند.
علامه مجلسى درباره اين کتاب مى ‏گويد: «اگرچه کتاب شهاب از تأليفات عالمان اهل سنت است، اما بيشتر فقرات آن در کتب و اخبار محدثان شيعه آمده است».
برخى از بزرگان اماميه بر شهاب الأخبار، شرح نوشته ‏اند که از ميان آنها سه شرح از شهرت و شاید اهميت بيشترى برخوردار باشند. این سه دانشمند بزرگ شیعی هر سه در قرن ششم هجری می زیسته اند.
ضياء الشهاب فى شرح الشهاب
، از قطب‌ الدين سعيد راوندى، (م ۵۷۳ ق)؛
از این کتاب تنها يک نسخه در کتابخانه مجلس موجود است و پژوهشکده علوم و معارف حدیث آن را به تصحیح دکتر مهدی آشتیانی چاپ کرده است.

ضوء الشهاب فى شرح الشهاب
، از سيد فضل‌ اللّه ‌‌بن ‌على راوندى (م ح ۵۷۲ق).
این شرح نیز توسط آقای مهدی آشتیانی تصحیح و از سوی پژوهشکده علوم و معارف حدیث در ۳جلد به چاپ رسیده است.
روح الأحباب و روح الألباب فى شرح شهاب الأخبار، از ابوالفتوح رازى
(قرن ششم)
تا کنون تصور بر این بود که نسخه ای از این شرح وجود ندارد. اما نسخه های از آن شناسایی شده است که از سوی آقای آشتیانی در دست تحقیق و پژوهش است.
کتاب ضوء الشهاب از سيد ضياء ‌الدين ابو الرضا فضل‌ اللّه‏ راوندى از دانشمندان اماميه در قرن ششم هجرى است. مراتب فضل و دانشِ او، بى ‏نياز از تعريف و توصيف است. شاگردش شيخ منتجب‏ الدين رازی در کتاب الفهرست چنين آورده است: «السيّد الإمام ضياء الدين أبوالرضا فضل اللّه‏ بن علي بن عبيداللّه‏ الحسني الراوندي، علاّمه زمانه، جمع مع علوّ النسب، کمال الفضل و الحسب، وکان أستاذ أئمّة عصره، له تصانيف...».
سید ابو الرضا راوندی این کتاب را در ۵۳۶ق برای:«الصدر الاجل العالم بهاء الدین جمال الاسلام سید العراقین ابو عبد الله الفضل بن محمد بن الفضل» تالیف کرده است. فضل بن محمد، این درخواست را در خانقاهی برای وی املا کرده است. او نوشته است: «و رسم إملاء ذلك في خانقاه عمّه الصدر السعيد مجد الدين ناصر الإسلام أبي القاسم عبيد اللّه‏ بن الفضل بن محمود أنار اللّه‏ برهانه».
کتاب ضوء الشهاب با استفاده از دو نسخه خطی موجود آن تصحیح و تحقیق شده است.
۱.نسخه کتابخانه مصطفی عاطف افندی در کتابخانه سلیمانیه استانبول (شماره ۵۹۴)
این دست‌نوشته فاخر و نفیس به خط سید حیدر حسینی علوی آملی و مربوط به سال ۷۶۲ق است.
۲.نسخه مکتبه المتحف العراقی (دار الصدام للمخطوطات) (شماره ۲۴۶۱۶)
این نسخه در صفحات ۲۴ سطری، به نسخ عربی و خط محمد بن الامام الکبیر احمد بن محمد بن ابی عمر در سوم صفر ۶۲۵ق کتابت شده است.
ضوء الشهاب با استفاده از این دو نسخه تحقیق شده است. مصادر و منابع احادیث، اقوال و اشعار کتاب به تفصیل در پاورقی ذکر شده و لغات و اعلام آن شرح و توضیح داده شده است.
برخی احادیث نیز در شرح و کلام راوندی هست که محقق موفق به دستیابی به منبعی برای آن نشده است.
گفتنی است این کتاب مشحون از نکات ادبی و اشعار است و ادیب و شاعر ارجمند علامه سیدعبدالستار حسنی بغدادی همه متن را ملاحظه کرده و ضمن کنترل و ارزیابی متن گاهی توضیحاتی در پاورقی اضافه نموده است.
سیدعبدالستار حسنی همچنین در نوشتاری که در ابتدای کتاب آمده ضمن تکریم عالم بزرگ شیعه سید ابو الرضا راوندی، شعری در مدح وی و کتابش سروده است.
مقدمه محقق در صد صفحه شامل شرح حال، آثار، اساتید و شاگردان راوندی و امتیازات کتاب است و در پایان جلد سوم نیز فهارس هفت گانه برای اعلام، آیات، اماکن، مذاهب و ... آمده است.